Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti

I.2 Sog’lom turmush tarzini qaror topishiga ta’sir etuvchi omillar.

Mamlakatimizda sport sohasida keng qamrovli islohotlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, bolalar sportiga katta e’tibor qaratilib, qator tadbir va o’zgarishlar amalga oshirilib, Respublikamizning barcha hududlarida sport inshootlari zamon talablari darajasida qurilib,ular zamonaviy uskunalar bilan jihozlanmoqda. Qolaversa Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyevning 2020-yil 30-oktabrda “Sog’lom turmush tarzini keng tatbiq etish va ommaviy sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PF-6099-sonli Farmoni buning yaqqol dalilidir. Bunday saiy-harakatlar asosida yaratilayotgan shart-sharoitlar yosh avlodning sportga bo’lgan munosabatlarining o’zgarishiga, qiziqishlarining kuchayishiga olib kelmoqda. Endi ular faqat bo’sh vaqtlarida sport bilan shug’ullanishga emas, balki sport salomatlik va ko’rkamlikning asosi ekanligini anglagan holda muntazam shug’ullanib borishga odatlanmoqdalar.

Mashhur olim Abu Ali ibn Sino 1002-1011 yillarda Xorazmshohning vaziri Abul Hasan Ahmad ibn Muhammad al – Sahlidan “Tozalik haqida risola” nomli kitob yozishga buyurtma olgan. U Abu Ali ibn Sinoning butun dunyoga mashhur “Tib qonunlari” ga asos bo’ldi.
Olim risolasini quyidagi beshta mustaqil boblarga bo’lgan:
1. Toza havo.
2. Hammom.
3. Taom.
4. Harakat.
5. Uyqu va (harakat) tetiklik.
Ibn Sino o’z risolasining to’rtinchi bobi, o’n yettinchi faslida shunday degan: “ Jismoniy tarbiya mashqlari saviya va son jihatdan juda uzoq va kishini charchatadigan bo’lmasligi kerak. Ular juda tez ham bo’lmasligi kerak, aks holda qisqa davom etishiga qaramay, kishiga uzoq bo’lib tuyuladi, shuningdek, bu mashqlar o’ta bo’sh bo’lmasligi ham kerak”.³
Bundan ko’rinadiki, Abu Ali ibn Sino o’rta asrlardayoq jismoniy tarbiya mashg’ulotlarining inson hayotida tutgan o’rni va mohiyatini nazariy jihatdan asoslab bergan.
Inson dunyoga kelar ekan, baxtli bo`lishni orzu qiladi va unga intiladi. Baxt -- keng qamrovli tushuncha bo`lib, inson hayotining mazmuni hisoblanadi. Insonning baxtli hayot kechirishini ta`minlovchi omil-bu uning sog`lom-turmush tarzidir.

^{_________________________________________
3}Eshnazarov.J.E. “O’zbekistonda jismoniy madaniyat tarixi va boshqarish” 144 bet. 2008
Turmush tarzining o`zi nima? Sog`lom turmush tarzi nosog`lom turmush tarzidan qanday xususiystlariga ko`ra farq qiladi?
Turmush tarzi – bu insonning ma`lum maqsad asosida o`zining yashashi, hayot kechirishi uchun zarur bo`lgan turmush sharoitlarini o`zlashtirish usuli.
Turmush tarzining insonning ayrim odat, ko`nikma va malakalarni oz`lashtirish usuliga ko`ra sog`lom va nosog`lom turmush tarzi sifatida ikki guruhga ajratish mumkin.
Sog`lom turmus tarzi deganda quyidagilarni e`tiborga olish zarur:

• 
  Faol jismoniy harakat qilish, chiniqish, jismoniy tarbiya va sport bilan shug`ullanish;
  
• 
  Kun tartibini oqilona rejalashtirish va unga doimo amal qilish, jismonan va ruhan toliqishga yo`l qo`ymaslik, aqliy va jismoniy mehnatni gigienik talablar asosida to`g`ri tashkil etish;
  
• 
  To`g`ri va sifatli ovqatlanish;
  
• 
  Shaxsiy va umumiy gigiena talablariga rioya qilish;
  
• 
  atrof muhitni muhofaza qilish, ekologik madaniyatga erishish;
  
• 
  yuqumli kasalliklar, jarohatlanish va baxtsiz hodisalarning ro`y berishini oldini olish;
  
• 
  to`g`ri jinsiy tarbiya olish;
  
• 
  psixologiya talablari (haddan tashqari asabiyalashish va hayajonlanishning oldini olish)ga amal qilish;
  
• 
  zararli odatlarga berilmaslik (tamaki mahsulotlarini iste`mol qilmaslik, ichkibozlik va giyohvandlikka yo`l qo`ymaslik va h.k).
  

Yuqoridagi mezonlarga asoslanib, quyidagi to`xtamga kelish mumkin; sog`lom turmush tarzi – bu insonning hayoti va salomatligi xavfsizligini ta`minlashga xizmat qiluvchi ko`nikmalarga ega bo`lish asosida hayotiy faoliyatni yo`lga qo`yish hamda salomatligini yuqori darajada bo`lishiga erishishni ta`minlovchi ijtimoiy hodisadir.
Sog`lom turmush tarzi ko`nikmalarning shakkllanganlik darajasiga misol keltiradigan bo’lsak ularni ush guruhga ajratish mumkin:

• 
  Faol harakat qiladigan jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlari bilan muntazam shug’ullanadigan shaxslar.
  
• 
  Faol harakat qiladigan jismoniy tarbiya mashg’ulotlari bilan kamroq shug’ullanadigan ya’ni ertalabki badan tarbiya mashg’ulotlari bilan chegaralangan shaxs.
  
• 
  Sust harakatli, qulay sharoitga qarab chiniqish va badantarbiya mashqlarini bajaradigan yoki bajarishga loqayd shaxs kabilarga ajratish mumkin.
  

Аgаr, aholi yoki boshqalar orasida sog’lom turmush tarzini qniqlashda to’g’ri jаvоblаr miqdоri 85 fоiz yoki undаn yuqоri ko’rsаtkichlаrni tаshkil etsа, undа turmush tаrzi dеyarli sоg’lоm, аgаr 55-85 fоizgаchа bo’lsа, qismаn sоg’lоm vа bundаy hоllаrdа o’qituvchi vа оtа-оnаlаr tаvsiyalаrini inоbаtgа оlish muhim, аgаr 55 fоizdаn pаst bo’lsа, undа o’qituvchi bilаn individuаl rаvishdа sоg’lоm turmush tаrzini shаkllаntirishgа оid mаshg’ulоtlаrni tаshkil etish lоzim. Zеrо, mаzkur hаrаkаt nаtijаsidа Sizlаr, kеlgusidа sоg’lоm shахs hаmdа bахtli hаyot kеchirishingiz pоydеvоrini yarаtgаn bo’lаsiz.
Kun tartibi-xo’sh, kun tаrtibining o’zi nimа? U qаndаy tаshkil qilinаdi?
Kun tаrtibi – insоn tоmоnidаn tаshkil etilаdigаn turli fаоliyat: mеhnаt qilish,dаm оlish, оvqаtlаnish, fаоl hаrаkаt qilish, spоrt bilаn shug’ullаnish vа hоkаzоlаrning mа’lum vаqtlаrdа tаrtib bilаn kеtmа-kеt bаjаrilishidir. Tаbiiyki, kun tаrtibi hаmmа uchun bir хil bo’lа оlmаydi. U kishining yoshi, kаsbi, sоg’ligi, ish qоbiliyati vа turmush shаrоitigа qаrаb bеlgilаnаdi. Birоq, bаrchаning bаjаrishi
zаrur bo’lgаn umumiy tаlаblаr bоrki, bulаrgа quyidаgilаr: kun tаrtibidа аqliy
hаmdа jismоniy mеhnаtning mutаnоsibligigа erishish, mеhnаtning o’z vаqtidа
dаm оlish bilаn аlmаshtirilib turishi, vаqtidа оvqаtlаnish, bаrvаqt uyqugа yotish vа o’rindаn turishgа оdаtlаnish kаbi hаrаkаtlаr kirаdi. Kun tаrtibi insоnning butun umri dаvоmidа аmаl qilinishi tаlаb etilаdigаn murаkkаb jаrаyon. Insоnning sоg’lоm yoki nоsоg’lоm turmush tаrzigа egа bo’lishi hаm kun tаrtibining to’g’ri yoki nоto’g’ri uyushtirilishigа bоg’liq.
To’g’ri, оqilоnа uyushtirilgаn kun tаrtibi оrgаnizmni hаr tоmоnlаmа:

• 
  to’g’ri rivojlanishi;
  
• 
  irodaning mustahkamlanishi;
  
• 
  mehnat unumdorligining o’sishi, ishchanlik qobiliyatining uzoq vaqt saqlanishi;
  
• 
  kasallanishning oldini olishi (va hokazo)ga ijobiy ta’sirini ko’rsatadi.
  

Аksаriyat bоlаlаr vаqtlаrini nоto’g’ri o’tkаzаdilаr, nаtijаdа ulаr dоimiy
rаvishdа vаqt tаnqisligidаn аziyat chеkаdilаr, hаr bir ishni shоshilib bаjаrаdilаr,
оvqаtni yaхshi chаynаmаy istе’mоl qilаdilаr, uyqugа kеch yotаdilаr, ertаlаb
bаrvаqt turmаydilаr vа tоzа hаvоdа sаyr qilish o’rnigа 5-6 sоаtlаb tеlеvizоr
ko’rаdilаr. Bundаy bоlаlаr kun tаrtibi bоrаsidа tushunchаlаrgа egа emаsliklаri yoki nоto’g’ri tuzilgаn kun tаrtibigа аmаl qilishlаrini e’tirоf etаdilаr⁴.
Birоq qаt’iy аytish mumkinki, hаr bir o’quvchi kun tаrtibigа аmаl qilsа,
uyqu, mеhnаt, оvqаtlаnish, tеlеvizоr ko’rish, spоrt bilаn shug’ullаnish, dаrs
tаyyorlаsh, shuningdеk, uy ishlаrini bаjаrishgа yordаmlаshish uchun hаm vаqt
tоpа оlаdi. Fаqаtginа kundаlik fаоliyatni to’g’ri rеjаlаshtirа оlishi lоzim.
Kun tаrtibini tuzishdа quyidаgi qоidаlаrgа аmаl qilish tаvsiya qilinаdi:

• 
  turli faoliyatni tashkil etish vaqti, ularning eng ma’qul davomiyligi, bir-biri bilan navbatlashuvi va vaqtini aniqlash;
  
• 
  dam olish vaqtini imkon qadar ochiq havoda o’tkazish;
  
• 
  o’z vaqtida sifatli ovqatlanish;
  
• 
  to’laqonli uyqu, gigienik madaniyatning shakllanishi.
  

___________________
⁴Aliyev M. Jismoniy tarbiya haqidagi ilmiy uslubiy bilimlarni bolalarga singdirish kelajak sog’lom turmush tarzining asosidir. Sog’lom avlod tarbiyasi-buyuk davlat qurish zaminidir. 2 qism, /T., 1994, -B. 13-1b.
Mustaqil davlatimizda yosh avlodning jismoniy kamolatini yuksaltirish
masalalari hozirgi kunning dolzarb muammolaridan biridir. «Jismoniy tarbiya va
sport to`g’risidagi» qonunda ta’kidlanishicha, «Maktabgacha yoshdagi bolalar,
o`quvchilar va talabalar salomatligini asrash va mustahkamlash, ularda
jismoniy barkamollikka ehtiyojni shakllantirish umumiy o`rta ta`lim muassasalari va o`quv yurtlarining ustun vazifasi bo`lib hisoblanadi».
O’zbekiston Respublikasi “Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida”gi qonunini hayotda joriy etib, jismoniy tarbiya va sport sohasini rivojlantirish konsepsiyasi ishlab chiqildi. Bunda bolalar va o’smirlar jismoniy tarbiyasi konsepsiyasiga yondoshilib, uzluksiz ta’lim tizimida respublika aholisining ko’p millatliligiga tayangan holda har bir millatning madaniy-ma’rifiy, ijtimoiy-iqtisodiy talablari hisobga olingan.
Mamlakatimizda ta’lim tizimini takomillashtirish, Vatan ravnaqini ta’minlaydigan yosh avlodni tarbiyalab voyaga yetkazish masalalariga jiddiy e’tibor qaratilinib salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda.
Insonning taraqqiy etishida, shakllanishida faol harakat, ayniqsa, jismoniy
harakat eng muhim omillardan biridir. Bir qator olimlarning tajriba va
kuzatuvlaridan ma’lumki, optimal harakatlanish bolalarning jismoniy rivojlanishi va qobiliyatining oshishi uchun imkon yaratadi.
Ikkinchi guruh olimlarning ta’kidlashicha, har bir inson maktab
yoshigacha bo`lgan davrda o`tkaziladigan jismoniy tarbiya asosida rivojlanish,
jismoniy kamolotga erishish va eng muhimi, salomatligini mustahkamlash
uchun o`ziga zamin tayyorlar ekan.
Uchinchi guruh olimlar va amaliyotchilarning fikricha, bolalarni har
tomonlama tarbiyalash, ularda ma’naviy, axloqiy fazilatlarni va jismoniy
sifatlarni shakllantirish, oliy xis-tuyg’ularni tarkib toptirish uchun maktabgacha
tarbiya davri eng qulay davr deb hisoblanadi.
Maktabgacha ta`lim muassasasida tarbiyalanuvchi bolalarning funktsional
tayyorgarligini ilmiy tekshirish natijasida jismoniy mashqlar organizmning
rivojlanishida hal qulivchi rol o’ynashi tasdiqlangan.
Ko`pgina olimlar tomonidan o`tkazilgan tadqiqot natijalari shuni
ko`rsatadiki, shaxsning jismoniy shakllanishi va jismoniy tayyorgarlik
dinamikasi o`quvchining mexnat qila olish qobiliyati darajasi hamda doimiy
bajariladigan jismoniy mashqlar xususiyati va hajmiga bog’liqdir.
Agar harakatchanlik haddan tashqari oshirilsa, jismoniy mashqlarning
foydasi pasayadi va organizmga salbiy ta’sir etadi, harakatchanlikning haddan
tashqari oshishi yosh shug’ullanuvchilarga qattiq ta’sir ko`rsatadi.
Maktabgacha tarbiya muassasalarida bolalarni uyg’un rivojlantirish, har
tomonlama jismoniy tarbiyalash ta’lim-tarbiya muassasalari, oila, jamoat
tashkilotlari g’amxo`rligida, ularning kuch-g’ayratlari bilan amalga oshiriladi.
Hozirda bolalarni axloqan va jismonan tarbiyalashda ota-onalar hamda
pedagoglar jamoasining hamkorligi ijobiy yakun berishi bir qancha olimlarning
ishlarida yoritilgan⁵.
Shunday bo`lishiga qaramasdan, I.V.Plovtsevaning ko`rsatishicha,
maktabga (1 - sinfga) kelgan 75-90% bolalarning 55-60% suvda suzishni, 20-
25% konkida uchishni, 10-15% ikki g’ildirakli velosipedda uchishni, hattoki
oddiy sport elementlari va harakatlarini bajarishni bilmaydi, 20-25%
koptokchani erga urib yurishni, 30% bolalar arqonchasida sakrashni uddalay
olmaydi. Bularni bajara oladiganlari ham afsuski, ancha sust harakatlanadi. Bu
ma’lumotlar o`z-o`zidan bolalarning jismoniy rivojlanishi past darajada
ekanligidan dalolat beradi.


^{______________________________________________
5}Amantaeva G. Maktabgacha tarbiya yoshdiagi tub va ovrupa millatli bolalarni jismoniy rivojlantirish
ko`rsatkichlari. // Sog’lom avlod tarbiyasi –buyuk davlat qurish zaminidir, ilmiy-amaliy anjuman materiallari.2-qism. T., 1994
Bunday xolatlarning kelib chiqish sabablaridan biri bu kichkintoy
bolalarda jismoniy tarbiya, jismoniy mashqlar ahamiyati to`g’risida bilim
yo`qligi, jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishga yetarlicha imkoniyat
yaratilmaganligi, ota-onalarning minimum pedagogik bilimlarga ega emasligi
hamda davr talabiga moslab kichkintoylar jismoniy tarbiyasi
takomillashtirilmaganligidadir.
Bu muammolarni hal etish uchun pedagoglar jamoasi hamda har bir
tarbiyachi yoki o`qituvchidan o`quv jarayoni boshlanishi kunlaridanoq ota-onalar bilan uzviy bog’lanishda bo`lishni talab qiladi.
Professor Costas Karageorghis o’z tajribasida musiqa sadosi orqali jismoniy mashqlarning inson organizmiga ta’sirini isbotlab bergan.
Musiqa va jismoniy mashqlar bir-biriga mos keladi, ya’ni ularni birlashtirish kishiga zavq bag’ishlaydi. Musiqa tinglash paytida mashq qilish ushbu mashg’ulotni osonroq va yoqimli qiladi. Jismoniy mashqlarda musiqaning afzalliklari to’grisida tadqiqotni Avstraliyaning Janubiy Kvinslend Universitetidan professor Costas Karageorghis va uning jamoasi bilan hamkorlikdaTerri tomonidan olib bord. Piter Terri, Costas Karageorghis va ularning tegishli jamoalari bilan birgalikda ushbu mavzu bo’yicha mavjud 139 tekshiruvni tahlil qildi. Ular 1911- yildan 2017-yilgacha davom etgan. Shuning uchun ular bir asrdan ko’proq vaqtni qamrab olgan. Maqsad jismoniy mashqlarda musiqaning afzalliklari to’g’risida to’liq va ishonchli xulosani yaratish edi. Minglab ishtirokchilarning ma’lumotlaridan juda katta miqdordagi ma’lumotni olib, tadqiqotchilar, birinchi navbatda, musiqa fiziologik foyda keltirishni aniqladilar. Ikkinchidan, bu “Ergogen” ta’siriga ega. Boshqacha qilib aytganda, bu ish faoliyatini yaxshilaydi⁶.

^{______________________________________________
6}Valdayo.A.C “Musiqa va jismoniy mashqlarning jismoniy tayyorgarlik va psixologiyaga ta’siri”. Ta’lim, motorli ko’nikmalar va tadqiqotlar jurnali (6), 3-18 2017.

Jismoniy tarbiya maqsadi sog’liqni yaxshilashga, jismoniy sifatlarni

rivojlantirishga, jismoniy tayyorgarlikni oshirishga, yoshlarni mehnat va
mustaqil O`zbekistonni himoya qilishga, mustaqil Respublikamizning obro`sinidovrug’ini ko`tarishga, dong’ini jahonga tanitishga qaratilgandir.
O`zbekiston xalqi o`z mustaqilligini qo`lga kiritgach, hamma
sohada bo`lganidek, jismoniy tarbiya va sportda ham milliy an’analar va tarixiy
shuhratning davomchisi, ko`paytiruvchisi bo`lishi shubhasiz.
Go`zal mamlakatimizni himoya qiluvchi askarlar, O`zbekiston bayrog’ini
xalqaro musobaqalarda baralla yuqoriga ko`tarishga erishadigan bo’lajak sportchilar hozirgi kunda bolalar muassasalarida tarbiyalanmoqda.
Yoshlarimiz kasb-hunar egallash yo’lida jismоniy barkamоllikka erishish
bilan bir qatоrda spоrtning ijtimоiy-tarbiyaviy хususiyatlarini ham egallamоqda.
Hattо ba’zi iqtidоrli o’quvchi va talaba yoshlar Markaziy Оsiyo, Оsiyo o’yinlari,
хalqarо turnirlar, jahоn birinchiliklari va Оlimpiada o’yinlarida ishtirоk etish,
g’оliblikka erishish kabi yuksak nоmlarga, unvоnlarga ega bo’lishmоqda.
Jumladan Samarqand Davlat Universitetining talabalridan :

1. 
   Xolmirzayev Sheroz Shavkatovich-Muay-thay sport turi bo’yicha jahon chempioni.
   
2. 
   Qurbonov Mehriddin Normo’minovich-Kurash sport turi bo’yisha jahon chempioni.
   
3. 
   Xolmatov Elyor Ali o’g’li-Sambo sport turi bo’yicha jahon chempioni
   
4. 
   Abduxalilov Avazbek Xushnazar o’g’li-Dzyudo sport turi bo’yicha jahon chempioni.
   
5. 
   Xolmatov Fazliddin Faxritdin o’g’li-Sambo sport turi bo’yicha jahon chempioni.
   
6. 
   Ne’matova Hilola-Karate sport turi bo’yicha jahon chempioni.
   
7. 
   Aleksandrova Kseniya Nikolayevna-Badiiy gimnastika sport turi bo’yicha jahon chempioni.
   
8. 
   Pardayeva Mashhura Qahramon qizi-Kurash sport turi bo’yicha jahon chempioni.
   
9. 
   Racshanov Abbosjon Axmat o’g’li-Shashka sport turi bo’yicha jahon chempioni.
   
10. 
    Parmonov Islom Husniddin o’g’li-Milliy kurash sport turi bo’yicha jahon chempioni.
    
11. 
    Nizamitdinov Timur Dilshod o’g’li-Muay-thay sport turi bo’yicha jahon chempioni.
    
12. 
    Turkmanova Jaxonoy Shomurodona-Dzyudo sport turi bo’yicha jahon chempioni.
    
13. 
    Ergashev Maqsadillo Ubaydillo o’g’li-Baydarka va kanoeda eshkak eshish sport turi bo’yicha 2 karra Osiyo chempioni, sport ustasi.
    
14. 
    Muhammadiyev Shoxjahon Egamberdi o’g’li- Baydarka va kanoeda eshkak eshish sport turi bo’yicha 2 karra Osiyo chempioni, sport ustasi.
    
15. 
    Toshnazarov Quvonchbek Musurmon o’g’li-Yunon rum kurashi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
16. 
    To’xtayev Og’abek Jamil o’g’li-Og’ir atletika bo’yicha Osiyo chempioni
    
17. 
    Hakimboyeva Shaxzoda Qaxramon qizi-Gandbol sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
18. 
    Sharipov Baxtiyor Komilovich-Akademik eshkak eshish sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
19. 
    Qo’ziboyev G’olibjon Shavkat o’g’li-Suzish sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
20. 
    Hesenov Husniddin O’tkir o’g’li-Akademik eshkak eshish sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
21. 
    Karimov Sardor Kamol o’g’li-Dzyudo dsport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
22. 
    Bobomurodova Sayyora Asqarboy qizi-Akademik eshkak eshish sport turi bo’yicha Osiyo chempioni
    
23. 
    Orzuqulov Davlatjon Farxod o’g’li-Akademik eshkak eshish sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
24. 
    Xudoyorova Raksana Sherzodovna-Yengil atletika sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
25. 
    Muhammadova Mashhura Abduraxim qizi-Qo’l to’pi sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
26. 
    Xamidova Navbahor Nishon qizi-Boks sport turi bo’yiha Osiyo chempioni.
    
27. 
    Hojiyev Azimjon Azizovich-Og’ir atletika sporturi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
28. 
    Abdullayeva Karina Tairovna-Yengil Atletika sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
29. 
    Xudoyqulova Umida Norbek qizi-Qo’l to’pi sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
30. 
    Baratova Marjona Safarali qizi-Yengil atletika sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
31. 
    To’raqulov Beknazar Suyarqul o’g’li-Dzyudo spor turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
32. 
    Xoshimova Ezozaxon-Saidakbar qizi-Biotlon sport turi bo’yicha 2 karra Osiyo chempioni.
    
33. 
    Toshquvatov Otabek-Yengil atletika sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
34. 
    Xudayqulova Oltinsoy Hakim qizi-Qo’l to’pi sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
35. 
    Muyassarova Mohira Zafarjon qizi-Qo’l to’pi spor turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
36. 
    Abdullayev Shaxbozjon Shavkatjonovich-Baydarka va kanoeda eshkak eshish sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
37. 
    Qaxramonova Shirin Shaxriryorovna-Chim ustida xokkey sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
38. 
    Choriyev Jaxongir Poyon o’g’li-Baydarka va kanoeda eshkak eshish sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
39. 
    Aliyev Murodjon Hasan o’g’li-Boks sport turi bo’yicha Osiyo chempioni.
    
40. 
    Latipova Sevara Azizovnalar munosib tarzda o’zlarini ko’rsatishdi.
    

Yosh avlоdni jismоnan baquvvat va yеtuk etib tarbiyalash uchun dоimiy
ravishda kеlajakda sеn yеtuk spоrtchi bo’la оlasan dеb ayniqsa bоshlang’ich sinf o’quvchilarini оngiga singdirish, kоllеj, оliy o’quv yurti talabasiga esa sеni sоg’liging nafaqat Vatanga, оta-оnangga qоlavеrsa faqat sеnga kеrak dеgan ibоralarni dоimiy ravishda singdirib bоrish maktabgacha ta’lim mussasasida, maktabda, kasb-hunar maktablari, litsey va kollejlarda, оliy o’quv yurtlarida har хil musоbaqalarni o’tkazish kеrak bo’ladi.
Jismоniy madaniyatni o’ziga singdirish va barkamоllikka еtishish yo’llarini оila va o’quv muassasalarida hamkоrlikda оlib bоriladigan tarbiyaviy ishlarning ta’sirini kuchaytirish buning uchun esa avvalо jismоniy madaniyat tadbirlarini qiziqarli ravishda tashkil etish, ularga kеng оmmani jalb etish, g’оliblarni taqdirlash ishlarini yuqоri darajaga ko’tarish lоzim. Yosh avlоdni tarbiyalashda ularga sоg’lоm turmush nima ekanligini tibbiyot, оilaviy muhit, ijtimоiy mеhnat samaralarida jismоniy tarbiyaning o’rni bеqiyos ekanligini ertalabki gimnastika, bo’sh vaqtida spоrt turlari bilan, harakatli o’yinlar bilan, yugurish va bоshqa spоrt turlari bilan dоimiy ravishda shug’ullanish istagini tarkib tоptirish lоzim bo’ladi.
Nazariy asoslarga tayanib, jismoniy tarbiya asoschilari va pedagoglari, o’zbek olimlaridan F.A.Kerimov, R.S.Usmonxo’jayev, Sh.Xonkeldiyev, Sh.Salomov, E.J.Eshnazarov, Z.Boltayev, A.Abdullayev kabi ustozlarimiz hozirgi zamon jismoniy tarbiya mashg’ulotlari nazariyasini ishlab chiqishdi va hozirda yangi innovatsiyalarni joriy qilmoqdalar.
Sоg’lоm turmush tarzini yoshlar оngiga singdirishda jismоniy madaniyat va spоrtning ijtimоiy tarbiyaviy хususiyatlari hamda mоhiyatlari haqida aniq va to’la bilim bеrish, malaka hоsil qildirish lоzim bo’ladi. Shundagina yosh avlоdni jismоnan baquvvat va yеtuk etib tarbiyalash оsоn bo’ladi. Uzluksiz ta’limni amalga оshirish aynan shu tadbirlar оrqali yoshlarimizni uch bоsqichli musоbaqalar tizimida ishtirоk etishni ta’minlaydi.