Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

N avikulalar - Naviculales tartibi
N avikularlar taribining suvo‘tIari
250

---

(iyrosigma va Pleurosigma
turlarining ko‘rinishi o‘zaro 
o'xshash u S harfi k o ‘rinishida, o ‘zaro palladagi chiziqlaming 
yo'nalishi bilan farqlanadi.
Batsilariyalar - Bacillariales tartibi
Hujayralari bittadan, qisman koloniya hosil qiladi. Pallasi 
izopol, kanal chokli. 
Nitzschia
turkumida hujayralari ikki uchi 
ingichkalashgan naycha k o ‘rinishda. Pallasida paralel chiziqlar- 
qovurg'alari bor. Har bir palla bo'ylab kanalsimon chok o ‘tadi. 
Turli suv havzalarining bentosida tarqalgan.
Surirellalar-Surirellales tartibi
Hujayralari izo-geterepol pallali. Kanal 
chokli 
Surirella
turkum ida hujayralari yon tomonidan qoziqsimon pallasidan elips, 
tuxum , gitara shaklida ko'tinadi. Har bir pallada ikkitadan 
kanalsim on chok bo'ladi. Bu turkumning turlari chuchuk sho‘rtop 
suvlar va dengizlarda bentosda tarqalgan.
Surirellalar tartibining suvo‘tlari 
251

---

T r ib o fits a la r (s a r iq -y a s h il) - T r ib o p h y c e a e sin fl
Sinf 
Tribonem
.(grek.tribon-tajribali, mohir, pema-ip) turkumi 
bilan nomlangan. Ilgari bu sinf xloroplastlarning rangiga k o ‘ra 
sariqyashil suvo‘tlari deb nomlangan.
Tribifitsalar quyidagi um um iy tafsifga ega.
Tallomi monad, kokkoid, palm elloid, amyoboid, oddiy ip 
y o ‘g ‘on ip, psevdoparenxim atoz, parenxim atoz, sifon tiplardagi 
tuzilishli. Monadlari ikkita o ‘zaro teng uzunlikdagi xivchinli. Uzuni 
oldinga, kaltasi orqaga y o ‘nalgan. Xloroplastlari barcha oxrofitlarga 
xos tuzilishli. Pigmentlari- xlorofil A| S,, S2 karotinlardan voshe- 
riolcsantin k o ‘p, fukoksantin y o ‘q. K o ‘zcha xloroplastda joylashgan. 
G ‘am langan m ahsulotsitoplazmadagi lipid tom chilari holidasito- 
plazm adagi vakuolada xrizolaminarin b o ‘lishi mumkin. Mitoxond- 
riya naysimon kristli.
Hujayra devori tarkibidasellyuloza va pektin m oddalari, 
ayfim larida kremniy birikm alari uchraydi. Chuchuk suvlarda va 
tuproqli joylarda keng tarqalgan.
Tribafitsalam ing к о ‘pchiligi harakatlanm aydi. Hujayralari shar, 
ellips, tuxum, nok, urchuq, silindr, o ‘rok, tetraedr kabi k o ‘rinish- 
larda. Pallasining oMchamlari 0,5-1,5 m km (
Ch.lorid.ella
turkumida), 
b ir necha millim etr diam etrli (
Borydtium
), bir necha o ‘nlab 
santim etrgacha (
Vancheira
) uzunlikda boTadi.
M onad tuzulishlilarida (zoospora va gam etalarda) uzunligi va 
m orfologiyasi turlicha, ikkita xivchini bor. Hujayrasida odatda bir 
nechta yashil to ‘q sariq, yashil plastidalar mavjud. Ularning rangi 
pigm entlarining nisbatlariga bogTik. Karotinoidlardan v- karotin, 
vosherioksantin, diadinoksantin, geteroksantin va boshqalar mavjud. 
A yrim turlarida pirenoid uchraydi.
Tribofitsalam ing ameboid, m onad va palm elloid tuzilishli 
turlarida hujayrasining devori y o ‘q, usitoplazm atik m em brana bilan 
qoplanganligi tufayli shaklini oson o ‘zgartira oladi. Bunday 
tuzilganlaridan ayrim turlar m arganets va tem ir tuzli uychalarda 
joylashadi.
T rib o n e m a va V a u c h e rta turkum iga m ansublarida hujayra 
devorining tarkibini glukoza va uron kislotalaridan iborat polisa- 
xaridlar bor. Hujayra devorida tem ir tuzlari to ‘planishi mumkin. 
B ulardan tashqari hujayra devoriga m ustahkam lik beradigan 
krem niy birikmalari ham boTadi. Ipsim on tuzilganlarida hujay-