Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

13

---

KIRISH
O R G A N IK
O L A M N IN G SIST E M A SID A
Z A M B U R U G
‘ L A R V A S IJ V O 4 
T L A R N IN G H O L A T [
XIX 
asm ing boshlarida botanikani a n ’anaviy tarzda ikki 
qismga: tanasi 
bargpoyali tuzilishli
yuksak o 'sim liklar va bunday 
holatda 
bo 'lm agan 
tuban *o‘simliklarga 
ajratilgan. 
Tuban 
o'sim liklarning tanasi - 
tallom
yoki 
qcittana -
um um iy tartibdagi 
tuzilishga ega emas, ular bir hujayrali, koloniyali yoki ko'p 
hujayrali va turlicha ko'rinishli bo'ladi. Shu boisdan tuban 
o'sim liklam i 
tallom ii
yoki 
qattanali o'sim liklar
deb ham ataladi. 
Y uksak o'sim liklar ancha katta, tuban o'simlilclarga nisbatan k o 'zg a 
asosan tashlanadigan, tadqiqotchi uchun qulay joylardaligi tufayli 
ilgariroq va batafsil o'rganilgan va botanikada tuban o'sim liklarga 
nisbatan ko'proq e ’tibor qilingan.
0
x
i 
q 
1
a 
n 
sh 
i
F o to tro f
O sm o tro f
g 0 l070y
=
P lante
A n im alia
_o
| M
eta «о. х» на* n> |
J 
. «К 
|
M ak ro -
с
0 ‘sim liklav 
,
X a y v o n la r
z
!
1 
1
I 
1
I 
1
-
о
f -
1
1 
i
=
1 
t
Г
’ 
1
M ezo -
>4
t 
C u v o ‘tla r 
J
^ 
so d d u lilar 
J
m ik ro -
N
• —,
3
_£=
(—
C. 1-
S f
•5 !■>
i_
CQ
: 
t 
i 
t 
i 
i
i 
i 
i 
i 
t
_______________ i
i 
Z a m b u ru g 'la r
^ 
i 
i
I 
I 
1 
1 
1 
i 
I 
l 
! 
I
~я
"я
P ro c ary o tac
M ik ro -
1Б — 
a
— —
U ltra -
с ^ о
M i kro-
о - it 
£
<
~
a
K o 'k -y a s h il
S u v o 'tla ri
B a k te riy a lu r, 
^
u k tin o m itsetlar 
1
______ _ 
_
I
P ro d u tse m
R e d u tsen t
K o n sum en l
E 
к 
о
1
о 
g 
i 
y a 
s 
i
14

---

B IO T A D A O L A M L A R
“Tuban o ‘sim liklar” deb nomlangan guruh o'sim liklarining 
taksonlari orasidagi filogenetik aloqalari, tabiatdagi tarqalishi, 
ulam ing biotsenozdagi ishtiroki hamda amaliy ahamiyatlari haqida 
tasavvurlar kam b o ‘lgan. 
Shu boisdan tuban o'sim liklarga 
zam bum g‘lar, lishayniklar, miksomitsetiar, suvo'tlar, bakteriyalar, 
keyin esa viruslarni, bir so ‘z bilan aytganda zoologlar o ‘rganmay-
* digan obektlam i kiritilgan. Keyinchalik asta-Sekin tuban o ‘sim- 
liklarga kiritilganlar kamayib botanikadan bakteriologiya 
va 
virusologiya alohida tarzda o ‘qitila boshlandi. Organizmlarni katta 
guruhlarga ajratiladigan asosiy belgi (kriteriy) b u - 
skologo-trofik
hisoblanadi. Bu belgiga k o ‘ra fototrof (fotositezlovchi) organizm- 
lami o'sim liklar, zootroflami (boshqa organizmlarni yeydigan 
organizm lar) hayvonlar va osm otrof (tanasi bilan oziq m oddalam i 
tashuvchilar) - za m b u ru g lar deb ataladi. M oddalar va energiya 
m igratsiyasi nuqtai nazaridan biotsenozdagi mazkur gum hlarni 
aynan holda 
hosil qiluvchi
(produtsentlar), 
iste ’molchi
(konsument) 
va 
parchalovchi
bo ‘lib hisoblanadi.