Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

stefanokontlar 
deb 
ataladi.
Y ashil suvo‘tlam ing xloroplastlari shakli va kattaliklariga k o ‘ra 
turlicha. B ir hujayrali vakillarida u k o ‘pincha asosi qalinlashgan 
piyola k o ‘rinishida. Ipsimon tuzulgan vakillarida xloroplastlar 
halqa, disk, to ‘r, spiral buralgan tasm a va boshqacha k o ‘rinishlarga 
ega. X loroplastlarida bitta yoki bim echta pirenoidlari b o ‘ladi.
Yashil suvo‘tlam ing xloroplastlarini tuzilishi yuksak o ‘simlik- 
lardagilarga yaqin. Karotinoidlardan doimo v-karotin, lyutein (eng 
m uhim i), 
zeaksantin, 
violaksantin, 
anteraksantin, 
neoksantin 
b o ‘ladi. Briopsidlarda sifanoksantin, loroksantin va sifonein bor. 
Sifonoksantin va loroksantin kladoforalarda, sifonoksantin ayrim 
U lva turlarida bor.
Y ashil su vo‘tlarning ayrimlarini hujayralari (Chlam ydom onas 
nivales, Haem atococcus pluviales, Trentepohlia) qizil yoki pushti 
ranglarda b o ‘lishi ularda xloroplastdan tashqarida karotinoid 
pigm entlarining hosilalari bo‘lishi (gem atoxrom ) bilan bo g‘liq.
Sifon tuzilishli ayrim suvo‘tlarda rangsiz am iloplastlar b o ‘lib 
ularda kraxm al to ‘planadi.
Y ashil suvo‘tlarning ancha k o ‘pchiligida xech b o ‘lmaganda 
bitta xrom oplastga ega shu boisdan ular avtotrof oziqlanadi. Shu 
bilan birga ularning orasida rangsiz vakillari - obligat geterotroflar 
(Prototheca va Polytoma) ham bor. Bir qator yashil suvo‘tlar 
m iksotroflar hisoblanib fotosintezlash bilan bir qatorda suvda erigan 
organik m oddalar - kandlar, am inokislotalam i shilib oziqlanadi. 
Shu bilan birga ular orasida oziq zarralam i fagotrof tarzda 
yutadiganlari ham bor.
Y ashil suvo41arning hujayralarida “k o 'z c h a ” b o ‘lsa u doimo 
xloroplastda joylashadi. U odatda karotinoidlari m avjudligidan
310

---

s a r g 'i s h - q i z i l tu sda, u yashil v a k o ‘k y o r u g ‘likni fo to re tse p to r g a
o 'tk a z a d i.
Y a s h il s u v o 't l a r ijobiy ( y o r u g ‘lik m a n b a i g a to m o n ) va salb iy
( k u ch li y o r itis h m a n b a id a n ) fotota ksis x u su s i y a tig a ega. Y o r u g 'l i k n i
k u c h id a n ta sh q a ri h ara k at h am fo to ta k sisg a tasir qiladi. YorugM ik 
o ‘z g a r m a g a n d a H a e m a t o c o c c u s z o o s p o ra la ri 4°C d a sa lb iy 16°C da 
va u n d a n y u q o r i h a r o r a td a ijobiy f o to ta k sisn i n a m o y o n qiladi. 
X u d d u s h u n d a y natija lar U lo th rix v a U lv a z o o s p o r a la r id a h a m
ku z a tilg a n .
Yashil suvo‘tlardagi asosiy g ‘amlangan m axsulot bu kraxmal. 
U xloroplastning ichida to‘planadi. Dazikladiyalarga mansub 
suvo‘tlarda zahira polisaxaridlarsitoplazmada ham uchraydi. Yashil 
suvo‘tlarda kraxmal to ‘planishini yod-kaliy-yod tasirida kraxmalni 
to‘q ko ‘k-qora rang hosil qilishi bilan aniqlash mumkin.
Yashil suvo‘tlardagi kraxmal yuksak o ‘simliklardagi shunday- 
larga yaqin va amiloza va amilopektindan iborat. Boshqa eukariot 
suvo'tlarda 
fotosintez 
maxsulotlari, 
kraxmal 
va 
boshqalar 
xloroplastlardan tashqarida,sitoplazmada to ‘planadi. Kriptomonad 
suvo‘tlarda kraxmal periplas bo‘shliqda to ‘planadi. Yashil suvo‘tlar 
kraxmaldan tashqari lipidlar ham to ‘playdi, ular tomchi xolida 
xloroplastni strom asida vasitoplazmada b o ‘ladi.
Chuchuk suvlarda tarqalgan monad va palm elloid tuzilgan 
yashil suvo ‘tlarning hujayralarida qisqaruvchi vakuola mavjud. 
Hujayra odatda xivchin asosida ikkita qisqaruvchi vakuola bo ‘lib 
navbat bilan qisqaradi.
Y ashil suvo‘tlarda mitoz yopiq b o ‘lishi mumkin, yani yadro- 
ning m em branasi mitoz davrida buzulmaydi.