Шахснинг индивидуал хусусиятлари ва уларни диагностика қилиш

ТЕМПЕРАМЕНТ

РЕЖА

1.Темперамент тўғрисида тушунча

2.Темпераментнинг психофизиологик асоси

3. Темперамент турлари

4. Темперамент ҳақида хорижий психологик назариялар таҳлили

Темперамент-ўзи нима?

• Темперамент – шахс фаолияти ва хулқининг динамик (ўзгарувчан) ва эмоционал - ҳиссий томонларини характерловчи индивидуал хусусиятлар мажмуидир. Яъни темперамент инсоннинг турли вазиятларда нарса ва ходисаларга, инсоннинг ҳатти-ҳаракатларига нисбатан реакциясини тушунтириб берувчи хусусиятлар мажмуи ҳисобланади.

Темперамент тушунчаси Клавдио Гален томонидан киритилган ва у лотин тилидан «temperans», яъни “мўътадил”, “қисмлар нисбатини такомиллаштириш” маъноларини билдиради.

• Темперамент хусусиятлари шахснинг ички тузилмаси билан бевосита боғлиқ бўлиб, уларнинг намоён бўлиши унинг конкрет вазиятларга муносабатини, экстремал вазиятларда ўзини қандай тутишини белгилаб беради.
• Темпераментал хусусиятлар аслида туғма ҳисоблансада, шахсга бевосита алоқадор ва англанадиган бўлгани учун ҳам маълум маънода ўзгариб боради.
• Асаб тизими билан боғлиқ индивидуал сифатларни билиш шарт, чунки улар бевосита меҳнат ва ўқиш жараёнларини ҳар бир инсон томонидан, унинг манфаатларига мос тарзда ташкил этишга хизмат қилади. Асабга боғлиқ бўлган табиий хусусиятлармизни ҳам умуман ўзгармас деб айтолмаймиз, чунки табиатда ўзгармайдиган нарсанинг ўзи йўқ.

Гиппократнинг таълимоти Эрамиздан олдинги 5 асрларда яшаган кадимги грек врачи ва табиётшунос олими Гиппократ одамлар уртасидаги тафовутларни урганиб, одамларни 4 группага булган. Бунинг билан у темперамент хакидаги биринчи таълимотни юзага келтирган ва материалистик тарзда тушунтириб беришга уринган .

холерик
сангвиник
темперамент
флегматик
меланхолик

Холерик тоифасига хос сифатлар

“холэ” “сафро, заҳар” маъносини билдириб, кишининг харакатчанлигини ифодалайди.
Жаҳлдор, қатъиятли, масъулиятли, ҳаракатчан, уларнинг эътиборини жалб қилиш мушкулдир.
1) сабрсиз, ҳовлиқма;
2) енгилтабиат, сержаҳл;
3) бетоқат;
4) одамлар билан муносабатда кескин ва ростгўй;
5) қатъиятли ва ташаббускор;
6) қайсар;
7) тортишувда топқир;
8) тиришқоқлик билан ишлайдиган;
9) таваккал қилишга мойил;
10) аразламайдиган;
11) тез, эҳтиросли, пойма-пой нутққа эга;
12) бетайин ва қизиққонликка мойил;
13) тажаввузкор, уришқоқ;
14) камчиликларга тоқатсиз;
15) ифодали имо-ишораларга эга;