Shaharsozuk tarixi

Samarqand. Imom al-Buxoriy
majmui, 1998-y.
M ajm uaga qu yid ag ilar kiradi: 
islom dunyosida payg'ambarimiz M u­
ham m ad s.a.v. dan keyin ikkinchi 
o'rinda turadigan shaxs qabri ustiga 
qurilgan ayvon, m asjid, 100—150 
odamga mo'ljallangan kutubxonali va 
oshxonali, mehmonlar qabul qilinadi- 
gan zal, m a’muriy xonalar va boshqa 
hujralar. Ular barchasi qulay joylash-
142

---

/ '
Farg‘ona. Ahmad al-Farg‘oniy
yodgorlik majmui, 1998-y.
tirilgan va yagona arxitekturaviy kom- 
pozisiyani vujudga keltiradi.
Rejada 9x9 m o ‘lchamli, 17 m. 
balandlikdagi qubbador, to ‘rt bur- 
chak shakldagi Im om al-B uxoriy 
m aq b arasi k om pozisiy a m arkazi 
hisoblanadi. U Amir Temur maqbarasi 
qubbasi uslubida taram -taram qilib 
ishlangan, maqbara devorlari lojuvard, 
moviy va oq marmar ham da granit 
tax tach alar bilan qoplangan, ular 
«girih» shaklida terilgan, ularning 
ichiga sura va hadislardan iqtiboslar 
chekilgan. Sirt bezagida bir-biriga 
o ‘x sh ash sh a k lla rd a n m o h iro n a
foydalanilgan. Ichki bezakda ganch 
o ‘ymakorligidan, turU-tuman naqsh- 
lardan keng foydalanilgan. Maqbara 
m a rk a zig a o q - k o ‘k ish to b h aq iq
(E rondan keltirilgan) qabrtosh q o ‘yilgan. M aqbaradan chapdagi 
eshikdan qabrxonaga tushiladi, u oddiy, bezaklarsiz qurilgan bo‘lib, 
avliyo qabri ustiga oq mamiartosh qo‘yilgan.
Majmua qurihshida Samarqundning maxsus pardoz g‘ishtidan foyda­
lanilgan. U nda Nurota, Oqsoqota marmari, Buxoro graniti keng qo‘llan- 
gan. Sam arqand, Buxoro, l;arg‘ona xalq ustalari va Toshkent 
arxitektura maktabi ustalari faol ijodiy ish olib bordilar, ular ayvon 
ustunlarini bezash ishlari, yog'och o ‘ymakorligi bo‘yicha, eshik va 
darvozalar yasashda, shuningdek, majmua intererini bunyod etishda 
ter to ‘kib, bor mahoratlarini isliga solib mehnat qildilar.
Buyuk ohm al-Farg‘oniy sharafiga barpo etilgan yodgorlik majmui 
Farg‘ona shahridagi dam oiish zonasi bilan birgalikda va Quva (Qubo) 
shahrida qayta tiklangan Shahriston mazkur ikki shahar arxitekturaviy- 
badiiy qiyofasiga estetik o'ziga xoslik bag‘ishlagan. Agar Shahristonning 
sharqona ulug‘vorligi qadimgi Quvaning chiroyini ochgan b o ‘lsa, 
Farg‘onadagi dam olish zonasining yalpi obodonlashtirilishi shaharga 
alohida fayz va ko‘rk bagMshlaydi. Shuni ta’kidlash joizki, dam olish 
zonasi o ‘ziga xos milliy kolorit bilan bunyod etilgan, ayni damda u 
zamonaviy, dizayn yechimi bo'yicha jahon andozalariga mos keladi. 
Bu yerda buyuk olimga qo'yilgan yodgorlik ramziy m a’noga ham ega:
143

---