Shaharsozuk tarixi

' J - T - 3 1 - 3
129

---

tantanalar, shunga o ‘xshash marosimlar mamlakatimizda yashayotgan 
har bir odamga, ayniqsa yoshlarimizga boy madaniy merosimizni 
qadrlash va ko‘z qorachig‘idek asrab-avaylashga, bu bebaho boylik 
bilan samimiy faxrlanishga o ‘rgatadi.
Mana shu shonli sana munosabati bilan qadimiy Termiz yanada 
chiroyliroq va yoshroq bo‘Ub ketganidan quvonmay bo‘ladimi?
Agar Im om Termiziy, Hakim Termiziy, Sulton Saodat o ‘rta asr 
yodgorlik m ajm ualarini tubdan qayta qurish, Qirqqiz qo‘rg‘oni, 
shuningdek tem ir yo'l vokzali, Bitja markazi, qadimshunoslik muzeyi, 
amfiteatrning yangi binolari, yangi o ‘yingohlar va suzish havzalari, 
o ‘nlab boshqa inshootlar faqat Termiz shahrinigina emas, balki butun 
Surxondaryo vohasini o ‘zgartirib va ko'rkamlashtirib yubordi...»1
Hakim at-Termiziyning yangilangan arxitekturaviy majmuasi (X—
XIV aa.) Eski Term iz shaharchasining sh im oli-g‘arbiy qism ida 
joylashgan. IX asrdagi taniqli termizlik so‘fiy, «hakimiyya» so'fiylik 
tariqatining asoschisi Abu Abdullo M uhammad bin Ali bin Husayn 
al-Hakimiy Termiziy shu erdagi xonaqoda yashagan va dafn etilgan.
Bir vaqtlar shayx qabri ustidan uncha katta bo'lmagan maqbara 
tiklangan, u rejada qubbali, chorsi bino ko'rinishida bo'lgan. Shimol 
tom ondan maqbaraga turdosh chog'roq masjid joylashgan. XVIII asr 
oxiriga kelib, majmua kengaytirilgan, o‘shanda dahmaning sharqiy 
tomonidan qubbador yana bir kichikroq chorsi maqbara qad ko'targan.
XV asr boshida Amir Temuming nevarasi Xalil Sulton majmuaning 
shim oli-sharqiy tom onida m uhtasham xonaqoh barpo ettiradi va 
Hakim Termiziy qabri ustidan sag* ana qo'ydiradi, mazkur sag‘ana 
Temuriylar davri ustalarining tosh o'ymakorligi va naqsh solish san’ati 
durdonalaridan b in hisoblanadi.
Shunday qilib, Hakim Termiziy dahmasi yonidagi inshootlar 
majmui (masjid, maqbara, muhtasham xonaqo) turli davr qurilishlarining 
uzviy mushtarakligiga yorqin dalolat bo'lib sanaladi. Mavjud binolar 
va hujralarni hisobga olib bunyod etilgan bu inshootlar yaxlit 
arxitekturaviy jismni tashkil etgan.
Termizning sharqiy qismida joylashgan boshqa termiz yodgorligi
- Sulton Saodat majmui ham (XI asr) ta ’mir qilinib, qaytadan tiklandi. 
Bu termizlik islom arboblari — sayyidlarning oilaviy dahmasi bo'lib, 
X—XVII asrlarda vujudga kelgan va yigirmaga yaqin qabrni o'z ichiga