|
I
A
4
Toshkent. Teleminora, 1984-y.
Arxitektorlar
N. Terziyev-Sarukov,
Yu. Semeshko, Y. Rusanov
va boshqalar; rassomlar
A. Buxorboyev, I. Lipene.
90
/
minoraning nafis, jimjimador qad-qomati shahaming o ‘n husniga yana
bir husn qo‘shdi, yuksak texnik va madaniy daraja ramziga aylandi,
yuqori darajada sanoat qudratining o ‘ziga xos nishonasi b o ‘lib qoldi.
Balandlikda tana oyoqlarga tutashgan joyda besh qavatli sahn bilan
belbog1 qilib o ‘ralgan, xuddi shunday belbog' 195 metrda ham bor.
H ar bir belbog‘ devor bo‘ylab jimjimador panjara bilan ulangan, uning
shakl-shamoyilida milliy bezak la rdan foydalanilgan, asosiy tananing
qudratli panjarasi bilan birikib, minoraning nafis va engil zali echimida
ham milliy arxitektura usullaridiin foydalanilgan. Mahalliy pardoz
ashyolari binoga milliy ruh bcrgan: g'ozg'on va nurota marmarlari,
m arm ar ohak, granit, ganch o'ymakorligi, shisha, o ‘ymakor eshiklar
va h.k. Restoran zali pardozida biidiiy shishadan keng foydalanilgan
(«Shamollar guli» kompozisiyasi, rassom I. Lipene). Vestibyulning
markaziy aylana sathini rassom Л. Uuxorboyevning florensiya va
vizantiya qurog‘ida qimmatli tosltlardan yasagan kompozisiyasi zeb
berib turibdi. Vestibyul intcreri aixitckturaviy-hatliiy ycehimini bus-
butunlik va yaxlitlikka intilish njnilib turadi.
Toshkent radioteleminorusi shu Uirdugl inshootlar ichida texnik
jihozi va muhandislik hamda konNtruklorlik vu arxitekturaviy-badiiy
yechim b o ‘yicha o'ziga xos zamonaviy intihootdir. IJ O 'rta Osiyo va
Qozog‘istondagi eng balandi bo'lib, Moskvadagi Ostankino mino-
rasidan keyin ikkinchi o ‘rinda luradl. U dunyodagi shunday sakkiz
m inoralar sirasiga kiradi. Bu inshoodii hunyod etishda muhandis
konstruktor E. Morozov, M. M
uh
I
iccv
, arxitektorlar N. Terziyev-
Sarukov, Yu. Semeshko, V. Rusanov, V. Kim, rassom -m onum -
entalchilar A. Buxorboyev, I. Lipenclar ter to'kkanlar. U nda m u-
handislar V.Sosin, Taygaliycv, U.Qodirova, quruvchilar P.Sarkisov,
G.Brodskiy, arxitektor R.Salikurjiyevning g'oyalari mujassam topgan
va amalga oshirilgan.
Metallurgiyada yangi sohani ochib bcrgan va quyosh quw atidan
foydalanishga m o‘ljallangan yana boshqa inshoot «Quyosh» ilmiy
ishlab chiqarish metallurgiya geliomajmui hisoblanadi (mualliflar
jamoasi: arxitektorlar V. Zaxarov, K. Makeev, O.Taushkanov, rassom
1. Lipene, texnolog akademik S,Azimov va boshq, 1987-y.).
Majmua Toshkent yaqinidagi Tyan-Shan tog‘ tizmalari etagida
barpo etilgan. Uning asosiy maydonini bir nechta bosh bino va insho-
otlar tashkil etadi: oynasi diametri 50 m quyosh quw atini to ‘plagach,
shaxmat shaklida sakkiz pog‘ona qilib joylashtirilgan 62 gelostatli
geliostat maydoni, baland haroratli o ‘choq qilib fokal maydonda
91
o ‘matilgan texnologik minora, bosh tajriba-ishlab chiqarish va m a’muriy
bino hamda bir qancha yordamchi inshootlar shunga kiradi.
«Quyosh» geliomajmuasini loyihalashtirishda mualliflar binolar va
inshootlami arxitekturaviy-rejaviy hamda amaliy yechimlar bilan uzviy
bog'liqlikda barcha geliotizimlami qarab chiqqanlar. Majmua inshoot-
lari energetik vazifalari nuqtai nazaridan arxitekturaviy kenglik bilan
ishlash uslubiga yangicha yondoshuv zarur edi.
Geliomajmua arxitekturasi — bu tabiiy-iqlimiy sharoitlar, xalq
arxitekturasining mintaqaviy an’analarini hisobga olib, fan va geliotex-
nika sohasidagi zamonaviy yutuqlar asosida qurilgan yangi texnologik
majmuadagi yashash muhiti va m ehnat faoliyati yaratishga intilish
namunasidir. Geliomajmua hajm — reja yechimining xususiyati — turli
xildagi va turli miqyosdagi inshootlami yorqin ifoda etilgan kompozision
markaz — nomutanosib tuzilgan butun majmuadagi konsentrator,
quw at to'plagich yordamida yagona ansamblga birlashtirganidir.
Majmuaning bosh binosi 3 qavatli ikki tajriba bloki, bir 3 qavatli
tajriba-ishlab chiqarish bloki va 4 qavatli, o ‘zaro to 'rt yo'lli zina bilan
birlashtirilgan m a’muriy binodan iborat. Barcha bloklar shamollatkich
tomi bor texnik qavatlarga ega. Tajriba binolari bir-biriga qarama-
qarshi qilib joylashtirilgan, ishlab chiqarish binosi esa ma’muriy bino
qarshisida joylashgan, barchasi birgalikda ichkari hovlini tashkil etgan,
uning handasaviy markazida faworali hovuz joylashgan. Hovlining
uzunasiga uch bino kesishgan joydan aylanma yo‘lak o ‘tgan, hovlining
g'arbiy fasadi esa quyoshqaytarg‘ich tizimida egma soyabonga ega.
Quyoshqaytarg'ich yo‘lakning narigi uchida joylashgan. Hudud obod,
ko‘kalamzorlashtirilgan va chiroqli ichki hovli xolis, to‘rt qanotli o'yiq
orqali tabiiy shamol yurib turadi, ular majmui janubiy tomonidagi
tirak devor bilan cheklangan keng ochiq joy bilan birlashtirib qo‘yilgan.
M a’muriy binoda majmuaning janubi g‘arbiy qismida prezidium,
foye va aylanma ayvon-yoTagi bo'lgan, 450 o'ringa mo'ljallangan
matbuot zali bloki joylashgan. Oshxona, bufet, qiroatxonali va katta
eshik — to ‘rt derazali atriumli kutubxona ham mana shu qavatda
joylashgan.
Yaxlit uyg'unlashgan ansambl yaratish uchun «Quyosh» majmui
intererlari yechimiga katta e’tibor berilgan.
M atbuot zalining ikki derazali foyesida m a’dan va shishadan
yasalgan «Оу» kenglik kompozisiyasi joylashgan. U shakl va reja
bo'yicha murakkab xonaning handasaviy markazida joylashgan hamda
butun intererning negizi va asosiy bezak vositasi hisoblanadi.
92
Keng uch yo‘lli zinaning butun 4 qavatli balandligida (18 m)
«Sayyoralar silsilasi» kompozisiyasi joylashgan. Sirlangan xol-xol dog‘lar
tushirilgan shishaning betakror unsurlaridan to ‘rtta zo‘ldir yasalgan,
shishalar tem ir zo‘ldirlarga mahkamlangan. Qizil-siyohrang shisha
zo‘ldirlar oralig‘iga tem ir dumli yulduzlari joylashtirilgan. Xuddi
sayyoralar safidek, zo‘ldirlar keng, yaxshi yoritilgan kenglikda pastdan
yuqoriga tik qilib tizilgan.
«Quyoshga madhiya» kompozisiyasi to ‘rt derazali kirish atriumida
joylashgan. Travertindan qilingan devorlaming iliq ranglari va «Quyosh
ga madhiya» kompozisiyasi intereming ranglar gammasini belgilab
bergan. «Quyoshga madhiya» kompozisiyasi butun «Quyosh» gelio-
majmui nishoni bo‘lib xizmat qilishi lozim. Shuni ta ’kidlash kerakki,
majmua Tyan-Shan tizmasi manzarador landshaftiga yarashib tushgan
va butun mintaqa uchun kelajak ramzi hamda mayog‘i bo‘lib qolgan.
«Quyosh» geUomajmui qurilishi sharofati bilan tumanning ko‘plab
ijtimoiy muammollari hal etilgan (qudratli suv quvuri yotqizilgan, gaz
quvuri o ‘tkazilgan, kanalizasiya markazlashtirilgan va hokazo), majmua
ishchilari uchun barcha ijtimoiy-maishiy qulayliklami muhayyo etilgan
turar-joy manzilgohi qurilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
