Shaharsozuk tarixi

Zam onaviy chet el texnolo
giyasini qo'llash va yopiq havza jihozlari 
sport arenasining sport suv turlari xalqaro federasiyasining barcha 
talablariga javob beruvchi jah o n miqyosidagi m aqom ini olishga im kon 
beradi.
0 ‘z yangiligi va texnologik jihozlanishi bo'yicha m azkur suzish 
havzasi M arkaziy Osiyoning b utun hududida yagonadir.
M ustaqillik yillarida kollejlar, m aktablar, sport m ajmualari bilan 
bir qatorda qulay rejali, yaxshi dizayner bezakli, jahon andozalariga 
javob beruvchi yangi va tabiiy ashyolar ishlatilgan yirik savdo m ajm ua­
lari, «supermarket»lar qurildi. «ARDUS», «Toshkent PLAZA» savdo 
markazi supermarketlari, Toshkentdagi sobiq G U M ning qayta tiklangan 
inshooti, O 'zbekiston viloyatlarida qurilgan ko ‘plab savdo majmualari 
arxitekturaviy reja va dizaynerlik yechim larga yangicha yondoshuvga 
misol bo'lib xizm at qilishi m um kin. X aridom ing bemalol mol tanlashi, 
oziq-ovqat m ahsulotlari, xo'jalik va sanoat m ollarining keng assorti- 
m enti, ulam ing peshtaxtalarga xillari bilan alohida qo'yilishi, barcha 
zaruriy asbob-uskunalar bilan jihozlanishi, yop-yorug' intererlar, eng 
yangi dizaynerlik bezaklar bu savdo m ajmualari do'konlarining yangicha 
yondoshuvini rejalashtirishning o'ziga xos usullari sanaladi.
Bozorlarning arxitekturaviy yangilanishi. Iq tiso d iy islohotlar
jarayonida bu tu n respubUka bo'ylab buyum va dehqon bozorlari qurish 
ham da qayta tiklash m uhim omil bo'lib qoldi. Bozor har doim sharqona 
shaharni tashkil etuvchi vosita bo'lib kelgan.
Tarixiy shaharlar Sam arqand, Buxoro, Toshkent o'zlarining rang- 
barang bozorlari bilan shuhrat qozongan. B uxoroning yirik savdo 
m ajm ualari Shahriston markazi m ajm uini yuzaga keltirgan. Bu Buxo­
roning XV asrga oid yirik savdo rastasi — Toqi Zargaron bo'lib, 
ko'pqubbali ayvondan iborat, yorug' va havodor. Buxorodagi savdo 
inshootlari asosiy ko'ehalar chorrahalarida joylashgan, chorraha-guzarlar 
yoqalab asosan savdo rastalari tizilib ketgan. Toshkent bozorlari ham
mashhur, shulardan Eski Juva eski shahar markazidan o 'rin olgan bo'lib, 
savdo yo'llari kesishgan tarm oq hisoblangan.
202

---

Eski shahar bozori rejasi — bir qismi yopiq k o‘cha savdolarini 
yuzaga keltiruvchi rastalari bo'lib, Toshkent tabiati va iqlim i xususiyat- 
larini hisobga olgan.
Xuddi ichkaridagi kabi bozor atrofida ham choyxonalar, ustaxo- 
nalar, tem irchilar, sopolchilar, zargarlar, to ‘quvchilar, gilam do‘zlar, 
egarchilar, d o ‘ppifurushlar va karvonsaroylaming ko'p m iqdorda bo'lishi 
larixiy bozorlarga xos xususiyat sanaladi.
In sh o o tn in g b u a n ’anaviy n am unasi 0 ‘zbekiston m ustaqilligi 
yillarida yangidan uyg‘ondi. Respublikaning barcha bozorlari qisqa 
m udatda qayta tiklandi, kengaytirildi va obodonlashtirildi. N am angan 
shahrida u n i Farg‘ona, Andijon, M arg'ilon, Q o‘qon va boshqa shaharlar 
bilan ulaydigan K atta shohroh ostonsida qurilgan «Jahon bozori» 
(arxitektor N . Fafurov, 1998—1999-y.) barpo etish a n ’analarining vorisiy 
rivojlanishi sanaladi. 20 gektar yerni egallagan bu usti yopiq bozor 
yangi quriim alar va qurilish ashyolari ishlatilgan barcha qulayliklar 
bilan jihozlangan.
Andijon tum anidagi boshqa «J a lion bozori» ham katta hududni 
egallagan (21 ga) va aylanm a y o 'ln in g sh u n d o q yonida qurilgan 
(arxitektor Ch. Qayumov, 1993— 1995-yy). Bozom ing bir qancha savdo 
guruhlariga b o ‘lingan majmui choyxona, oshxona va qahvaxona kabi 
alohida ovqatlanish bloklariga ega. M ajm ua markaziy qism idan o ‘tuvchi 
bulvar-yo'llar savdo guruhlarini ajratib turadi, bu ulardan foydalanishda 
qulaylik tug'diradi.
Toshkent-Sam arqand yo'nalishidagi yo‘lda bunyod etilgan «Ulgurji 
bozor» hajm -reja yechim ining m ahobati bilan ajralib turadi (mualliflar 
A. Saakyan, S. Azizov, S. A bdurahm onov, 1999-y.). Bozor hududi 
4,5 ga, unga u ch arkli darvozadan kiriladai. Kompozisiya m arkazini 
leksan gum baz bilan yopilgan savdo zali tashkil qiladi.
Shahar b o ‘sag‘asidagi bozor alohida aham iyatga ega, shulardan 
eng yirigi Bektemir (Qo'yliq) tarm og'i hisoblanadi. Yangi bozor majmui 
sh ahard an chiqaverishda joylashgan. Bozor qurilishi shu zo n ad a 
C hirchiq daryosi o 'z a n in i boshqarish bo'yich a tadbirlam i ro'yobga 
cliiqarishga turtki berdi.
Bektem ir «D ehqon bozori* («Toshkent boshreja» instituti) 15000 
m2 ni tashkil etadi. U eni 12 m bir-birini kesib o'tuvchi yopiq savdo 
ko'chalaridan iborat bo 'lib , savdo rastalari shu k o 'c h a yoqalarida 
joylashgan. K o'chalam ing kesishgan joylarida faw orali m aydonchalar 
b o iib , ko'kalam zorlashtirilgan va dam olish joylariga aylantirilgan. 
Ko‘cha darvozalari baland serbezak va hasham dor arklar ko‘rinishidadir.
203

---