Shaharsozlik asoslari va landshaft arxitekturasi O‘qituvchi: Jo‘raboyev A. T

Paydo bo’lish va rivojlanish davrlari: yangi yoki qadimiy shahar. Masalan, shaharsozlik nuqtai nazaridan yangi shaharlarning (Navoi, CHirchiq, Bekobod va b.) tuzilishi qadimdan shakllanib, rivojlanib kelgan shaharlarga (Samarqand, Buxoro, Xiva va b.) nisbatan boshqacha bo’ladi. CHunki qadimiy shaharlarni rivojlantirishda zamonaviy shaharsozlik talablari bilan bir qatorda tarixiy muhit va yodgorliklarni saqlab qolish ham asosiy ahamiyat kasb etadi.
SHAHAR LOYIHASINING ASOSIY PRINTSIPLARI VA XUSUSIYATLARI
Shaharning rejaviy strukturasini shakllantirishda muhim sharoiti avvalo asosiy funktsional hududlari – sanoat va yashash hududlariga bog’liq holda uning kelajakda rivojlanishini (perspektiva) hisobga olishdir. Agar shahar aholi joylari guruhli tizimining tashkil etuvchisi sifatida qaralsa, bu shaharning kelajakda rivojlanishini hisobga olish tumanni rejalashtirishdan boshlanadi. SHaharning asosiy hududlarini rivojlantirish qo’shni shaharlar rivojlanishiga xalaqit bermaydigan va ular bilan hududiy qo’shilib ketmaydigan yo’nalishda amalga oshiriladi.
Shaharning kengayishi uchun maxsus hududlar ajratiladi. SHaharni tashkil etuvchi asosning kengayishi taxminlari, bir kishiga turar-joy maydoni me’yorining o’sishi, tabiiy-iqlimiy omillar ta’siri, shaharning iqtisodiy-geografik joylashishi, uning ma’muriy-madaniy va ilmiy ahamiyatidan kelib chiqib ushbu hududlarning o’lchamlari va shaharning umumiy rejaviy tuzilishidagi o’rni aniqlanadi. SHaharning asosiy hududlari uchun kelajakda talablarning me’yorlari mavjud. Ular ming kishi hisobiga aniqlanadi. SHaharning asosiy qurilish massivi ichida barcha qurilish turlari uchun hudud 15-20 ga/ming kishi, yashash hududi uchun 10-12 ga/ming kishi hisobida ajratiladi.
Aholi joyiga yoki uning qismlariga joy tanlash masalasi kapital mablag’lar kattaligi
va uni ushlab turishga ketadigan xarajatlar mumkin bo’lgan ta’qiqlar, chegaralanishlar va loyihaviy talablar bilan bog’liq turli xil muqobil variantlarni solishtirish orqali amalga oshiriladi.
Yangi shahar qurilishi va mavjud shaharni kengaytirish uchun quyidagilarni hisobga olish
lozim:

• odamlar hayoti uchun joyning eng qulay tabiiy sharoitlarini;
• atrof-muhit muhofazasi talablarini;
• sanoat, turar-joy, transport va qurilishning boshqa turlarini;
• maydonning sifatiga bo’lgan talablarini;
• sanoat korxonalarining ishlab chiqarish faoliyati uchun qulay sharoitlar yaratish va aholi hayotini eng ko’p qulayliklar bilan ta’minlash nuqtai nazaridan kelib chiqqan holda shahar asosiy qismlarining o’zaro joylashishi sharoitlarini;
• hududlarni muhandisona tayyorlash va obodonlashtirish sharoitlarini;
• qurilish iqtisodiyoti talablarini hisobga olish kerak.

Shahar tarxi loyihasi kelajak qurilish hududini shaharsozlik tadqiq qilishga asoslangandir.
Bunda bu hududda quyidagi tadqiqotlarni o’z ichiga olgan tahlil o’tkaziladi:
tabiiy-iqlimiy - harorat, insolyatsiya, namlik va shamol rejimini, landshaft va relьef, suv havzalari va o’rmon massivlari turli shakllarida baholash; zamin va o’simliklarning tuproq sharoitlarini baholash;