Shaharsozlik asoslari va landshaft arxitekturasi O‘qituvchi: Jo‘raboyev A. T

KURORT, ILMIY MARKAZ, TEMIR YO’L TUGUNLARI

Boshqa funktsiyalar ustun bo’lgan shaharlar - asosan mahalliy markazlar vazifasini bajaruvchi kichik shahar joylari.
Kurort, ilmiy markaz, temir yo’l tugunlari vazifasini bajaruvchi shaharlar.
Shaharning xalq xo’jalik profili uning tarxiy tarkibiga: funktsional qismlarning joylashuvi, shuningdek, sanoat va turar-joy tumanlariga, ularning orasidagi oraliqlarga, transport aloqalari xarakteriga va boshqalarga katta ta’sir ko’rsatadi.

Shaharlarning aholi soni

SHaharlar aholisining soni ham uning tipologik belgilaridan hisoblanadi. SHaharlarni aholisining soniga qarab quyidagi guruhlarga bo’lish qabul qilingan:
eng yirik shaharlar - 500-1000 minggacha va undan yuqori;

• Yirik shaharlar - 250-500 minggacha;
• Katta shaharlar - 100-250 minggacha;
• O‘rta shaharlar - 50-100 minggacha;
• Kichik shaharlar - 50 minggacha.

SHaharlar qancha katta va ularning aholisi qancha ko’p bo’lsa, ular egallagan hudud shuncha katta bo’ladi, tarxiy tarkibi shuncha murakkab bo’ladi, tarxning xarakteri o’zgaradi va boshqalar.

Kichik shaharlar - asosan piyoda harakati orqali bog’langan shaharlar shaharlar, o’rta va katta shaharlarda shahar ichi aloqalari uchun relssiz transport lozim.
Eng yirik aholisi 1 mln. dan oshiq shaharlarda qoida bo’yicha tezyurar tashqi transport (metro) qo’llaniladi, u shahar tarxiy tarkibiga anchagina ta’sir ko’rsatadi.
Eng yirik shaharlarda murakkab funktsional va tarxiy tarkib shunday shaharsozlik holatini keltirib chiqaradiki, unda erkin hududlarda yangi qurilishidan tortib, to shaharning eski qismini rekonstruktsiya qilish va qayta qurishgacha, yer osti makonlarini o’zlashtirishdan, jamoat markazini shakllanishigacha bo’lgan masalalarni hal etish lozim bo’ladi.
Iqtisodiy-geografik o’rni: shaharlar bir qancha omillar ta’siri ostida vujudga kelgan. Masalan, tabiiy – iqlimiy omillar natijasida yuzaga kelishi mumkin, ya’ni suv havzalariga yaqin, vodiylarda, tog’ yonbag’irlarida va shunga o’xshash yashash uchun qulay sharoitlar mavjud joylarda. Qadimda karvon yo’llari kesishgan joylarda ham shaharlar shakllangan.