Shahar yo‘llari muhandisligi bo‘yicha xalqaro va mahalliy me’yoriy hujjatlarni tahlil qilish

Reja va bo'ylama kesim elementlarini loyihalash uchun hisobiy harakat tezliklarini yo'lning toifasiga ko'ra quyidagi jadval bo'yicha qabul qilish kerak.

Йўлнинг тоифаси	Ҳисобий тезлик, км/соат
	асосийлари	жойнинг мураккаб қисмларида рухсат этилганлари:
		паст-баланд	тоғли
Iа	150	120	80
Iб	120	100	60
II	120	100	60
III	100	80	50
IV	80	60	40
V	60	40	30

Bugungi kunda Rossiya davlatida avtomobil yo'llarini loyihalash bo'yicha me'yoriy xujjat СП 34.13330.2012 (СНиП 2.05.02-85) “автомобильные дороги” hisoblanadi. Mazkur me'yoriy xujjat bilan O'zbekiston me'yoriy xujjatini tahlil qilamiz

O'zbekistonda

Йўл элементлари ўлчамлари	Автомагистраль	Тезкор йўл	Одатдаги йўл тури
	тоифаси
	Ia	Iб	II	III	IV	V
Ҳаракат тасмаларининг умумий сони	4 ва ундан ортиқ	4 ва ундан ортиқ	2	2	2	1
Ҳаракат тасмаси кенглиги, м	3,75	3,75	3,75	3,5	3,0	4,5
Йўл ёқаси кенглиги, м	3,75	3,75	3,75	2,5	2,0	1,75
Йўл ёқасидаги четки тасма кенглиги, м	0,75	0,75	0,75	0,5	0,5	-
Йўл ёқасининг мустаҳкамланган қисми кенглиги, м	2,5	2,5	2,0	1,5	1,0	-
Йўл ўқи бўйлаб тўсиқлар ўрнатилмаганда марказий ажратувчи тасманинг энг кам кенглиги, м	6,0	5,0	-	-	-	-
Йўл ўқи бўйлаб тўсиқлар ўрнатилганда марказий ажратувчи тасманинг энг кам кенглиги, м	2 м + тўсиқ кенглиги		-	-	-	-
Ажратувчи тасма четидаги хавфсизлик тасмасининг кенглиги, м	1,0		-	-	-	-
Йўл пойининг кенглиги, м	28,5 ва ундан ортиқ	27,5 ва ундан ортиқ	15,0	12,0	10,0	8,0

Rossiyada

Йўл элементлари ўлчамлари	Тоифа
	Ia	Iб	Iв	II	III	IV
Ҳаракат тасмаларининг умумий сони	4 ва ундан ортиқ	4 ва ундан ортиқ	4	2	2	2
Ҳаракат тасмаси кенглиги, м	3,75	3,75	3,5-3,75	3,5-3,75	3,5	3,0
Йўл ёқаси кенглиги, м	3,75	3,75	3,75	3,75-2,5	2,5	2,0
Ажратувчи тасманинг кенглиги, м	6,0	5,0	-	-	-	-
Автомобиль йўллари билан кесишиш	турли сатҳда	турли сатҳда	Светофор оралиғи 5 км дан ошмайдиган йўллар билан бир сатҳда кесишиш	бир сатҳда	бир сатҳда	бир сатҳда
Темир йўллар йўллари билан кесишиш	турли сатҳда	турли сатҳда	турли сатҳда	турли сатҳда	3 ёки ундан кўп темир йўлларни кесиб ўишда турли сатҳда	бир сатҳда

Mamlakatimizda umumiy foydalanishdagi avtomobilь yo'llari yo'l to'shamasining mustahkamligini hisoblashda avtomobilning eng ko'p yuklangan yakka o'qidagi og'irlik I-II toifa uchun 130 kN (13 ts), III-V toifa uchun 100 kN (10 ts) qabul qilingan.
Rossiyada esa bu ko'rsatkich:
Mukammal yo'l to'shamasi uchun – 11,5 tn;
Еngillashtirilgan va o'tuvchi yo'l to'shamasi uchun – 10,0 tn.
O'zbekistonda hozirgi kunda umuman olganda yo'l sohasiga oid yurtimizda ishlab chiqilgan me'yoriy xujjatlar juda ham kam. Belarus davlati misolida aytadigan bo'lsak, o'zi ishlab chiqqan STB (Gosudarstvenny standart Belarus) me'yoriy xujjatlari soni 204 tani tashkil etadi.
Mamlakatimizda amalda bo'lgan me'yoriy xujjatlar ko'p qismi yangilanmagan, eskiligicha hozirda amalda bo'lib turibdi.
Avtomobil yo'llarini loyihalash va qurish bo'yicha bizdan farqli o'laroq Rossiya davlatida kam harakat jadalligiga ega bo'lgan yuqori toifali yo'llarga, sanoat korxonalariga, dam olish maydonchalariga, qishloq xo'jaligiga mo'ljallangan erlarga, kar'erlarga olib boradigan yo'llar uchun alohida me'yoriy xujjat SP 243.1326000.2015 ishlab chiqilgan.


Yuqorida ko'rib o'tgan xujjat yurtimizda ishlab chiqilmagan. Bizda qo'llanilayotgan ShNK 2.05.02-07 me'yoriy xujjatida kam miqdordagi harakat jadalligiga ega yo'llar mahalliy ahamiyatdagi yo'llar ko'rinishida umumiy holda qayd etilgan. Qishloq xo'jaligiga, sanoat korxonalariga, kar'erga olib boradigan yo'llarga alohida me'yor ishlab chiqilmaganligi shu hududdagi yo'llar holatini tez o'zgarishiga sabab bo'luvchi asosiy omillardan biri hisoblanadi.