Шаҳарсозлик нормалари ва қоидалари шаҳарсозлик

V. ИШЛАБ ЧИҚАРИШ 
ҲУДУДЛАРИ 
 
41. Шаҳар аҳоли пунктларининг 
ишлаб чиқариш ҳудудлари саноат 
корхоналарини умумий ишлаб чиқа-
риш инфратузилмаси ва ёрдамчи 
ишлаб чиқаришлар асосида бирлаш-
тирадиган ишлаб чиқариш зоналари 
кўринишида шакллантириш лозим. 
Ишлаб чиқариш зоналари иш-
лаб чиқариш-технологик, транс-
порт, санитария-гигиеник ва функ-
ционал талабларга мувофиқ ҳолда 
меҳнаткашларнинг умумий сони 30 
минг киши бўлганда шакллан-
тирилиши зарур. Меҳнаткашларнинг 
кўпроқ сони учун тегишли асослар 
бўлганда йўл қўйилиши мумкин. 
42*. Саноат зоналарининг режа-
лаштирилиши ва қурилиши лойиҳа-
лари ва схемаларида тегишли ишлаб 
чиқариш соҳаларининг истиқболли 
ривожланиши бўйича прогнозларни 
ҳисобга олган ҳолда уларнинг 
ривожланиши навбатлилигини кўзда 
тутиш керак. 
42.1. Ишлаб чиқариш қурилиши 
функционал зоналари, муҳандислик 
ва транспорт инфратузилмалари 
таркибига қуйидагиларни киритиш 
мумкин: 
коммунал зоналар
- коммунал 
ва омборхона объектлари, уй-жой-
коммунал хўжалиги объектлари, 

---

30-бет. ШНҚ 2.07.01-03 
транспорт объектлари, улгуржи сав-
до объектлари жойлашган зоналар; 
саноат 
зоналари
- атроф-
муҳитга таъсир меъёрлари ҳар хил 
бўлган ишлаб чиқариш объектлари, 
шунингдек темир йўлнинг кириш 
йўллари жойлашган ва одатда, эни 50 
метрдан катта бўлган санитария-
ҳимоя зоналари ташкил этилишини 
талаб қиладиган зоналар; 
ишлаб чиқаришнинг бошқа 
турларига оид, муҳандислик ва 
транспорт 
инфратузилмалари 
(илмий-ишлаб чиқариш зоналари, 
технопарклар). 
Ишлаб чиқариш зоналарида 
ушбу зонада жойлашган корхона-
ларга хизмат кўрсатувчи авария-
қутқарув хизмати объектларининг 
бинолари ва иншоотлари, зона 
ҳудудида 
жойлашган 
объектлар 
фаолиятини 
таъминлаш 
билан 
боғлиқ бўлган муҳандислик ва 
транспорт 
инфратузилмалари 
объектлари, ишлаб чиқаришда банд 
бўлган аҳолига хизмат кўрсатувчи 
объектларни ва бошқа турдаги 
объектларни жойлаштиришга рухсат 
этилади.
Изоҳлар: 1. Ишлаб чиқариш зоналари 
ҳудудида корхоналар ва бошқа объект-
ларни жойлаштириш ва қайта тиклашда 
улардан фойдаланиш жараёни хавфсиз-
лигини таъминловчи чораларни назарда 
тутиш, 
шунингдек, 
корхоналарнинг 
биронтасида авария содир бўлган ҳолда 
теварак-атрофдаги туташган жойлардаги 
аҳолини 
хавфли 
таъсиридан 
ҳимоя 
қилишни ва бошқа корхоналарнинг ишлаш 
хавфсизлигини 
таъминлаш 
бўйича 
чораларни назарда тутиш лозим. 
Ишлаб чиқариш ва бошқа объект-
ларнинг хавфлилик даражаси техник рег-
ламентларга мувофиқ қонунларда ўрнатил-
ган тартиб бўйича аниқланади. 
2. Тарихий ва маданий ёдгорликлари 
ҳисобланувчи ва ишлаб чиқариш корхо-
наларини реконструкция қилишда тарихий 
меросни сақлашга қаратилган чораларни 
кўзда тутмоқ зарур. 
42.2. Ишлаб чиқариш бино ва 
иншоотлари мавжуд функционал 
зоналар ва корхоналарнинг сани-
тария-ҳимоя зоналари чегараларида 
ишлаб чиқариш билан боғлиқ 
бўлмаган 
турар-жой 
уйлари, 
меҳмонхоналар, ётоқхоналар, боғ-
дала ҳовли қурилмаларини, мактаб-
гача ва умумтаълим муассасалари, 
спорт иншоотлари, бошқа жамоат 
биноларини жойлаштиришга йўл 
қўйилмайди. 
Турар-жой ва саноат зона-
ларини, турар-жой ҳудудлари ва 
саноат корхоналарини навбатма-
навбат жойлаширишига ҳам йўл 
қўйилмайди. 
Санитария-ҳимоя 
зоналари 
рекреация мақсадлари ва қишлоқ 
хўжалик маҳсулотларини ишлаб 
чиқариш учун фойдаланилмаслиги 
лозим.
Изоҳ. Корхоналарнинг 
санитария-
ҳимоя зоналари участкалари корхоналар 
ҳудуди таркибига қўшилмайди ва шу 
зоналар ҳудудида қурилишига рухсат 
этилган объектларни жойлаштиришга йўл 
қўйилади. 
Корхоналарга туташ жойлардаги 
ифлосланган ҳудудларнинг атроф-муҳити 
муҳофазаси билан боғлиқ бўлган соғлом-
лаштириш, санитария-гигиеник, ҳамда 
қурилиш ишларига оид бошқа тадбирлар, 
шунингдек санитария-ҳимоя зонасининг 
ободонлаштирилиши 
атроф-муҳитга 
зарарли 
ташланмалар 
(чиқиндилар) 
чиқарувчи корхоналар ҳисобидан амалга 
оширилади. 
42.3. Шаҳарларнинг 
ишлаб 
чиқариш зонаси таркибида саноат 
корхоналари, 
жумладан, 
ишлаб 
чиқаришнинг санитария таснифига 
боғлиқ ҳолда жойлашган тоғ-кон, 
кимё 
ва 
металлургия 
саноати 

---

ШНҚ 2.07.01-03 31-бет 
корхоналарини жойлаштириш учун 
мўлжалланган саноат зонаси, илмий-
ишлаб чиқариш зонаси ва коммунал-
омборхона зоналари шаклланиши 
мумкин. 
Санитария-ҳимоя зонаси 100 
метрдан кам бўлган озиқ-овқат, 
тиббий, фармацевтика ва саноатнинг 
бошқа соҳаларига мансуб корхона-
ларни зарарли ишлаб чиқариш 
ҳисобланувчи металлургия, кимё, 
нефть кимёси ва саноатнинг шунга 
ўхшаш 
тармоқлари 
ҳудудида, 
шунингдек санитария-ҳимоя зонала-
рида жойлаштирмаслик лозим.
42.4. Саноат зоналарини функ-
ционал-режавий 
ташкил 
этиш 
мавзелар (қизил чизиқлар чегара-
сида) кўринишида бўлиб, уларнинг 
ичидаги асосий ва ёрдамчи ишлаб 
чиқариш корхоналари ўзларининг 
жойлашиши, 
юк 
обороти 
ва 
транспорт тури, шунингдек қурилиш 
навбатига қараб ҳамда санитария-
гигиеник 
ва 
ёнғинга 
қарши 
талабларни ҳисобга олган ҳолда 
жойлаштирилиши назарда тутилади. 
Тоғ-кон саноати (очиқ конлар, 
тўпланган тоғ жинслари, шлак-
тўплагичлар ва ҳ.к.) билан боғлиқ 
ҳудудлар шаҳар (посёлка) ҳудудлари 
чегарасидан ташқарида, улардан 
санитария-ҳимоя 
зоналарини 
ва 
шамол йўналишини ҳисобга олган 
ҳолда жойлаштирилиши зарур. 
Изоҳ. Саноат корхонаси участкаси-
нинг меъёрий ўлчами унинг қурилмалари 
майдонининг амалдаги меъёрий зичлиги 
кўрсаткичи нисбатига тенг қилиб қабул 
қилинади. 
42.5. Корхоналар 
ва 
бошқа 
объектларни жойлаштиришда эколо-
гик 
меъёрлар 
ва 
қоидаларни, 
шунингдек ер ости сувларини муҳо-
фаза қилиш тўғрисидаги низом 
талабларини ҳисобга олган ҳолда 
ерларнинг, ер усти ва ер ости сув-
ларининг, ҳовузлар сув йиғгичлари 
юзаларининг, атмосфера ҳавосининг 
ифлосланишига 
йўл 
қўймаслик 
бўйича чораларни назарда тутиш 
лозим. 
42.6. Санитария-ҳимоя 
зона-
ларининг ўлчамлари корхоналар, 
иншоотлар ва бошқа объектларнинг 
санитария таснифини ҳисобга олган 
ҳолда белгиланади. 
Санитария-ҳимоя зонаси кенг-
лигининг етарлилигини саноат кор-
хоналари чиқиндилари таркибидаги 
зарарли моддаларнинг атмосферага 
тарқалиш ҳисоби билан, шунингдек 
ушбу меъёрларнинг 1 қисми талаб-
ларини 
ҳисобга 
олган 
ҳолда 
тасдиқлаш зарур. 
42.7. Портловчи моддалар ва 
улар асосида ишланган маҳсулотлар 
(ташкилотлар, қурол-яроғ омборхо-
налари, базалар, ПМ омборхона-
лари) тайёрловчи ва сақловчи 
объектлар учун тақиқланган (хав-
фли) зоналарни ва майдонларни на-
зарда тутиш лозим. 
Бу зоналар ва майдонларнинг 
ўлчамлари кўрсатилган объектлар 
тасарруфида турган ижро этувчи 
ҳокимият ташкилотларининг махсус 
меъёрий ҳужжатларида белгиланади. 
Тақиқланган (хавфли) зона-
ларни турар жой, жамоат ва ишлаб 
чиқариш бинолари ва иншоотлари 
билан қуриш тақиқланади. 
Айрим зарурий ҳолларда бино-
лар, иншоотлар ва бошқа объект-
ларнинг тақиқланган (хавфли) зона 
ҳудудида қурилиши бу зона ёки 
ишлаб чиқариш тасарруфида турган 
ташкилот билан келишилган ҳолда 
амалга оширилиши мумкин. 

---

32-бет. ШНҚ 2.07.01-03 
42.8. Илмий-ишлаб 
чиқариш 
зоналари таркибида илмий ва илмий 
хизмат кўрсатиш муассасаларини 
тажрибавий ишлаб чиқаришлар ва 
улар билан боғлиқ бўлган олий ва 
ўрта ўқув юртларини, меҳмон-
хоналарни, хизмат кўрсатиш муас-
сасалари ва корхоналарини, шунинг-
дек муҳандислик ва транспорт 
коммуникацияларини ва иншоот-
ларини жойлаштириш зарур. 
Илмий-ишлаб чиқариш зона-
лари таркиби ва айрим ИТИ ва 
тажрибавий ишлаб чиқаришларнинг 
жойлашиши талаблари атроф-муҳит-
га таъмири омилларини ҳисобга ол-
ган ҳолда аниқлаш лозим. 
Илмий ишлаб чиқариш зона-
ларида санитария-ҳимоя зонаси 50 
метрдан ортиқ кенгликни талаб қил-
майдиган тажрибавий ишлаб чиқа-
ришни жойлаштиришда қурилма-
ларнинг аралаш зонаси турида 
шакллантирилган турар-жой бино-
ларини 
жойлаштиришга 
йўл 
қўйилади. 
42.9. Илмий муассасаларнинг ер 
участкаларининг ўлчамлари (бино-
ларнинг ҳар қаватдаги 1000 м
2
умумий майдонига), гектар (га) 
ҳисобида ортиғи билан қуйидагича 
қабул қилиш зарур: 
табиий 
ва 
техникавий 
фанлар - 0,12-0,17 
ижтимоий фанлар - 0,08-0,1 
Изоҳлар: 1. Бу кўрсаткичлар алоҳида 
шароитлар ва ишлаш тартибини талаб 
қилувчи объектларга (ботаника боғларига, 
обсерваторияларга, элементар заррача-
ларни тезлашгичларига ва бошқаларга) 
жорий этилмайди. 
2. Келтирилган меъёрларга тажриба 
майдонлари, полигонлар, захира ҳудуд-
лари, санитария-ҳимоя зоналари кирмайди. 
3. Кўрсаткичларнинг 
кичиги 
энг 
йирик ва йирик шаҳарлар учун ва қайта 
тиклаш шароитлари учун қабул қилиш 
лозим. 
42.10. Илмий 
муассасалар 
участкалари ичида бинолар, майдон-
лар, кўкаламзорлар, йўллар, йўлак-
лар ва автотўхташ жойлари билан 
эгалланган ҳудудлар ажратилади. 
Бунда бинолар ва иншоотлар участ-
ка майдонининг 50 фоиздан ортиқ 
бўлмаган, спорт майдончалари ва 
кўкаламлаштирилган ҳудудлар 10 
фоиздан кам бўлмаган, йўллар ва 
йўлаклар 15 фоиздан 25 фоизгача 
ҳудудни эгаллашлари керак. 
Автотўхташ жойларига бўлган 
талаб илмий муассасалар бинолари 
тасарруфидаги умумий майдоннинг 1 
автомобилга 25 м
2
бўлган меъёр-дан 
келиб чиқиб, битта автомобиль учун 
участка майдони 25 м
2
га тенг қилиб 
қабул қилинади.
42.11. Коммунал-омборхона 
зоналарида (майдонларида) озиқ-
овқат (озиқ-овқат, гўшт ва сут) 
саноатини, умумтовар (озиқ-овқат ва 
озиқ-овқатдан ташқари), ихтисос-
лашган омборхоналарни (музхона, 
картошка, сабзоват, мева сақлана-
диган жой), шаҳар аҳолисига ком-
мунал, транспорт ва маиший хизмат 
кўрсатиш корхоналарни жойлаш-
тириш зарур. 
42.12. Омборхоналарни 
жой-
лаштиришда ер ости бўшлиқларидан 
максимал тарзда фойдаланиш керак. 
Ишлатиб бўлинган тоғ-кон ер 
ости 
лаҳимлари 
ва 
ер 
ости 
участкаларида объектларни жойлаш-
тиришга яроқли бўлган жойлар 
мавжуд бўлган тақдирда ташқи 
таъсирларга чидамлилиги ва ишла-
шининг ишончлилигини таъминла-
нишини талаб қилувчи озиқ-овқат ва 
саноат товарлар зарур ҳужжатлар 
сақланадиган жойлар, тақсимловчи 

---

ШНҚ 2.07.01-03 33-бет 
музхоналар ва бошқа объектлар 
қурилишини амалга оширишга йўл 
қўйилади. 
Объектларни 
жойлаштириш 
фойдали қазилмаларни қазиб олиш 
билан боғлиқ бўлмаган ер ости 
маконларидан фойдаланиш мақсади-
даги аниқ белгиланган меъёрий 
ҳужжатлар талабларига мувофиқ 
амалга ошириш зарур. 
42.13. Аҳоли 
пунктларига 
хизмат кўрсатиш учун мўлжал-
ланган омборхоналар биноларининг 
майдони ва ҳажми, уларнинг ер 
участкалари ўлчамлари шаҳарсозлик 
меъёрлари ёки ҳисоблаш асосида 
аниқланади. 
Картошка, сабзоват ва мева сақ-
ланадиган жойларнинг санитария-
ҳимоя зонаси ўлчамлари 50 метрдан 
кам бўлмаган ҳолда қабул қилиш 
лозим. 
42.14. Қишлоқ хўжалик ишлаб 
чиқаришини ташкил этишда турар 
жой ва ижтимоий-амалий зона-
ларини ишлаб чиқариш мажмуа-
ларининг салбий таъсиридан, шу-
нингдек, бу мажмуаларнинг ўзлари-
ни, агар улар озиқ-овқат маҳсу-
лотларини ишлаб чиқариш билан 
боғлиқ бўлса, бошқа ишлаб чиқа-
риш, транспорт ва коммунал иншо-
отлари ифлосланишидан ва зарарли 
таъсиридан ҳимоя қилиш бўйича 
чораларни назарда тутиш зарур. 
Ер тупроғи, ер усти ва ер ости 
сувлари, юзаки сув тўпланадиган 
жойлар, сув ҳавзалари ва атмосфера 
ҳавоси ифлосланишига йўл қўймас-
лик чоралари санитария меъёрларига 
мувофиқ бўлиши керак. 
42.15. Шаҳарнинг саноат зонаси 
(тумани) лойиҳавий режасида фуқа-
ро муҳофазасининг муҳандислик-
техник тадбирлари бўлими ШНК 
1.03.11-07 
“Ўзбекистон 
Республикасида шаҳарлар ва бошқа 
аҳоли пунктларининг бош режасида 
фуқаро муҳофазасининг муҳандис-
лик-техник тадбирлари бўлимининг 
таркиби, ишлаб чиқиш тартиби, 
тегишли идоралар билан келишиш ва 
тасдиқлашга 
доир 
йўриқнома” 
мувофиқ ишлаб чиқиш зарур. 
43*. Айрим янги саноат корхо-
наларини саноат ва турар-жой қури-
лишини жойлаштириш учун қулай 
шароитга эга кичик ва ўрта шаҳар-
ларда ёки янги барпо этиладиган 
шаҳар аҳоли пунктларида жойлаш-
тириш кўзда тутилиши керак. 
Йирик шаҳарларда янги саноат 
корхоналари 
ва 
бошқа 
шаҳар 
аҳамиятидаги объектлар қурилиши 
чекланади, саноат зоналарини қайта 
қуришда технологик бўғимлари ва 
ёпиқ (чиқиндисиз) мажмуалар қисм-
лари 
сифатида 
зарур 
бўлган 
корхоналар ва объектлар бундан 
мустасно. 
Маданий мерос объектларига 
эга Тошкент шаҳри, шаҳарсозлик 
фаолияти алоҳида тартибга соли-
нувчи объектларга киритилган аҳоли 
пунктларида янги саноат корхона-
лари, тажриба базалари, транспорт ва 
омбор корхоналарининг қури-лиши 
ва бу турдаги мавжуд корхо-
наларнинг янги қурилиш ҳисобидан 
кенгайтирилиши 
тақиқланади, 
Ўзбекистон Республикаси ҳукумати-
нинг тегишли қарорларида махсус 
белгиланган 
ҳоллар, 
коммунал 
мақсадлардаги 
корхоналар 
ва 
объектлар, шунингдек, турар жой-
фуқаро қурилиши эҳтиёжларини 
қондирувчи 
объектлар 
бундан 
мустасно. 
44. Янги ва қайта қурилаётган 
ишлаб чиқариш зоналари таркибида 

---

34-бет. ШНҚ 2.07.01-03 
имкони борича табиий захира лар, 
хом ашё, материалларнинг тўлиқ ва 
мажмуий ишлатилишини таъмин-
ловчи, атроф муҳитга зарарли 
таъсири 
бўлмаган 
ёки 
анча 
камайтирилган ишлаб чиқариш-
ларнинг мажмуалари шаклланишини 
кўзда тутиш лозим. 
45. Аҳоли пунктларининг янги 
ишлаб чиқариш зоналарини жой-
лаштириш 
ва 
амалдагиларини 
ривожлантириш учун жой танлашда 
қуйидагиларни ҳисобга олиш лозим: 
геологик шароитлар; сейсмик мик-
рорайонлаштириш, ер ости чучук 
сувларининг тозалигини ҳимоя этиш 
зоналари, мўлжалдаги корхоналар ва 
ишлаб чиқаришларнинг туси ва 
турлари; аҳоли пунктининг умумий 
режавий тузилмасига мувофиқлиги; 
транспорт хизмат кўрсатишининг 
қулайлиги; 
мавжуд 
корхоналар 
билан ишлаб чиқариш ва технологик 
алоқаларнинг оқилона ташкил эти-
лиши; техник-иқтисодий, санитария-
гигиеник 
кўрсаткичлар, 
ёқилғи-
энергетик, сув ва ҳудудий захиралар, 
атроф муҳит ҳолатининг меъморий-
режавий ечимлари турларини қиёс-
лаш асосида оқилона функционал 
фойдаланиш; табиий ва бошқа 
шароитларнинг келажакдаги ўзга-
риши тахминлари. 
46. Мавжуд корхоналар тарки-
бида бошқа йўналишдаги янги ишлаб 
чиқаришлар ва кичик корхо-наларни 
жойлаштириш уларнинг санитария 
зарар даражаси асосий ишлаб 
чиқариш 
санитария 
зарар 
даражасидан ошиб кетмаганда ва 
экологик шароит ёмонлашувига олиб 
келмаганда мумкин бўлади.
Мавжуд корхоналар таркибида 
бошқа йўналишдаги янги ишлаб 
чиқаришлар ва кичик корхоналарни 
жойлаштириш архитектура, сани-
тария инспекцияси ва табиатни му-
ҳофаза этиш идоралари, шунингдек, 
аҳоли пунктининг бош режасини 
ишлаб чиқувчи билан келишилиши 
лозим.