Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»


Monopoliyaning vujudga kelishi sababi va tavsifiga ko'ra



Download 61,19 Mb.
bet98/305
Sana13.04.2022
Hajmi61,19 Mb.
#548903
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   305
Bog'liq
иктисод назарияси.FR10

Monopoliyaning vujudga kelishi sababi va tavsifiga ko'ra: tabiiy monopoliya, legal monopohya, sun'iy monopoliya farqlanadi.Tabiiy monopoliya tarkibiga kamyob va ishlab chiqarishning erkin tarzda takror hosil qilib bo'lmaydigan unsurlari (masalan, nodir metal- lar, foydali qazilmalar va h.k.)ga ega bo'lgan mulkdorlar va xo'jalik tash- kilotlari kiradi. Shuningdek, mazkur monopoliya tarkibiga o'ziga xos tex- nologiyaning qo'llanishi sababli raqobatni rivojlantirib bo'lmaydigan ba'zi bir tarmoqlar va ishlab chiqarish turlari ham kiritiladi.
Tabiiy monopoliya - korxonaning texnologik xnsusiyatlari sababli mahsulotga bo'lgan taLbni qondirish raqobat mavjud bo'lmagan sharoit- da samaraliroq amalga oshiriluvchi tovar bozorining holati. Bunday samaradorlik ishlab chiqarish hajmining ko'payib borishi bilan tovar birligiga to'g'ri keluvchi xo'jalik xarajatlarining ahamiyatli darajada pasayib borishida namoyon bo'ladi. Shu bilan birga, tabiiy monopoliya subyekt­lari tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlar iste'molini boshqa turda­gi mahsulotlar bilan almashtirib bo'lmaydi.
Legal (qonuniy) monopoliya bu qonuniy tarzda tashkil etiluvchi monopolistik holat. Ular tarkibiga raqobatdan himoya qiluvchi quyidagi monopoliya shakllarini kiritish mumkin:

        1. patent tizimi — bu ixtirochi va mualliflar tomonidan yaratilgan ixtirolar, foydali modehar, sanoat namunalarini tasdiqlovchi hamda ularga mutlaq huquqni taqdim etish tizimi. Bu jarayon maxsus guvohno- malar - patentlar orqali amalga oshiriladi;

        2. mualliflik huquqi — ilmiy, badiiy va san'at asarlari, ijro san'ati fonogrammalari, ko'rsatuvlar, eflr to'lqini yoki kabel orqali tasvir uza- tish kabilarni yaratish va ulardan foydalanish munosabatlarini qonuniy tarzda tartibga sohsh shakli. MuaJlifhk huquqi faqat mualliflar tomoni­dan o'z mahsulotlarini ma'lum vaqtga yoki butunlay sotish, ulardan nusxa olish va ko'paytirishga ruxsat berish imkonini ta'minlaydi;


        3. Download 61,19 Mb.

          Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   94   95   96   97   98   99   100   101   ...   305




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish