Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»

O'zbekistonda milliy valuta - so'mning barqarorligini oshirish vazifalarini hal etish borasidagi dasturlar¹

Dasturning mazmuni	Dasturning asosiy vo'nalishlari	Amalga oshirilishi lozim bo'lgan chora-tadbiriar
1	2	3
Milliy valutani tovar bilan bar­qaror ta'minlash	respublika bozorini iste'mol mollari bilan to'ldirish; abolining eng zarur talablarini qondiruvchi milliy ishlab chiqa­rishni kengaytirish	iste'mol mollari ishlab chiqaiuv- chi korxonalarga har tomonlama yordam ko'rsatish; zamonaviy iste'mol mollari ish­lab chiqaradigan yangi korxona- larni jadal sur'atlarda tashkil etish; kichik korxonalar faoliyati uchun keng maydon ochib berish; aholining turli mamlakatlardan keltirilgan sifatli mollarni sotib olish imkoniyatiga ega bo'lishi uchun zarur sharoitlar yaratish; import mollar tarkibini takomil- lashtirish; milliy mahsulotlar raqobatbardoshligini oshirish
Yetarli valuta zaxirasi bilan ta'minlash	tashqi iqtisodiy siyosatni tubdan qayta ko'rib chiqish; mamlakatning eksport imkoniyatini kengay-tirish	eksportga yo'naltirilgan korxo­nalar sonini ko'paytirish; eksportga yo'naltirilgan korxo­nalar faoliyatini rag'batlantirish; jahon bozorida raqobatga bardosh beradigan mahsulot ishlab chiqarishni rag'batlantiruvchi omillami vujudga keltirish
Milliy valutani qadrlash va undan tejab-tergab foydalanish	qat'iy moliyaviy-kre- dit siyosatini izchillik bilan o'tkazish; kredit resurslaridan samarali va muayyan maqsad yo'lida foydalanish	aholi va korxonalar tomonidan moliyaviy resurslardan tejamli foydalanishni kuchaytirish; kreditlgfning o'z vaqtida qayta- rilishini ta'minlash; kredit resurslarini eng ko'p samara beradigan sohalarga yo'naltirish

1	2	3
Inflatsiyaga qarshi baquvvat, puxta o'ylangan siyosat o'tkazish V	milliy valutaning yuk­sak to'lov qobiliyatini uzoq muddat davomida saqlab qolishini ta'min­lash; ishlab chiqarish hajmi bilan to'lovga qobil ta- labning o'sishi o'rtasi­dagi maqbul nisbatni ta'minlash	muomalaga chiqariladigan har bir so'mning muayyan tovarlar bilan ta'minlanishiga erishish; savdo korxonalarining ishini tubdan yaxshilash; iste'mol fondining o'sishini ishlab chiqariladigan mahsulot va ko'rsatiladigan xizmatning moddiy hajmi ko'payishiga bevosita bogiiq qilib qo'yish; naqd pul va kredit emissiyasining o'sishiga, aholi qo'lida pulning harakatsiz turib qolishiga yo'l qo'ymaslik

Bu belgilangan dasturlarning izchil ravishda amalga oshirilishi milliy valutamizning mustahkamlanishiga, qat'iy valutalarga nisbatan uning almashuv kursining barqarorlashuviga ahamiyatli darajada ta'sir ko'rsatadi.

Xulosalar

1. 
   Tovar ishlab chiqarish va ayirboshlashning paydo bo'hshi ijti­moiy mehnat taqsimotining hamda xususiy mulk kelib chiqib, ishlab chiqaruvchilar alohidalashuvining rivojlanishi bilan bogiiq.
   
2. 
   Tovarning ikki xossasi — nafliligi (iste'mol qiymati) va qiymati inson mehnatining ikki yoqlama tavsifi natijasida vujudga keladi. Agar naflilik (iste'mol qiymat) aniq mehnat orqali yaratilsa., almashuv qiy­mati abstrakt mehnatning natijasi hisoblanadi.
   
3. 
   Qiymat mehnatning ijtimoiy xossasi boiib, unda tabiat ashyo- larining birorta ham molekulasi, zarrachasi yo'qdir. Qiymatning asosida odamlar bir-birlari uchun mehnat qilishlarini bildiruvchi ijtimoiy meh­nat yotadi. Biroq, alohidalashgan tovar ishlab chiqaruvchilar mehnati singari o'zining ijtimoiy xususiyatini faqat mehnat mahsullarini ayir­boshlash orqali ko'rsatadi.
   
4. 
   Tovar qiymatini aniqlash borasida iqtisodiyot nazariyasida ikki xil yondashuv mavjud: qiymatning mehnat nazariyasi va keyingi qo'shilgan miqdor nafliligi nazariyasi. Birinchi nazariya tovar qiymatini unda mu- jassamlashgan ijtimoiy zaruriy mehnat sarflari tashkil qiladi desa, ik- kinchi nazariya tovarning qiymatini uning nafliligi, ayniqsa keyingi qo'shilgan tovar nafliligi belgilab beradi, deb ko'rsatadi.
   
5. 
   Tovarlarni ayirboshlash jarayonining uzoq vaqt rivojlanishi nati­jasida umumiy ekvivalent vazifasini bajaruvchi, boshqa hamma tovarlarni ayirboshlash mumkin bo'lgan alohida tovar pul sifatida ajralib chiqdi.
   
6. 
   Pul o'zining rivojlanish tarixida quyidagi bosqichlarni bosib o'tdi: tovar pullar (pul o'rnini har xil mahsulotlar bosgan); to'la qiymatga ega pullar (oltin yoki kumush); to'la qiymatga ega bo'lmagan pullar (qog'oz pullar, oddiy metall tangalar); kredit pullar (veksel, banknot, chek, kredit kartochka).
   

Asosiy tayanch tushunchalar