Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»

Download 61,19 Mb. bet 42/305 Sana 13.04.2022 Hajmi 61,19 Mb. #548903

Bog'liq
иктисод назарияси.FR10

Bu sahifa navigatsiya:

• V bocqich (2003 yildan bosh lab)
• ikkinchi bosqich
• uchinchi bosqichiga

IV bosqich (1998-2002 yillar)
Xususiylashtirilgan korxonalarga xorijiy investitsiya- larni jalb etish, boshqamv samaradorligini oshirish va mulkchilikning yangi munosabatlarini to'laqonli amal qilishi uchun sharoitlar yaratish
V bocqich (2003 yildan bosh lab)	Xususiylashtirish jarayonlari samaradorligini oshirish va jadallashtirish, iqtisodiyotda xtfsusiy sektorning ishtiro- kini faollashtirish va salmog'ini oshirish

Yengil, mahalliy sanoatga, transport va qurilishga, boshqa tarmoq- larga qarashli ayrim o'rta va yirik korxonalar keyinchalik sotib olinish huquqi bilan ko'proq ijara korxonalariga, jamoa korxonalariga, yopiq turdagi aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirildi. Aksiyalarning nazorat pa- keti davlat ixtiyorida saqlab qolindi. Xususiylashtirishning birinchi bos- qichida davlat iqtisodiy jihatdan samarasiz bo'lgan, biroq butun mam- lakatning iqtisodiy taraqqiyotida muhim rol o'ynaydigan ayrim sektor- larni, ayrim korxonalarni saqlab turishni va mablag' bilan ta'minlash v^zifalarini o'z zimmasiga oldi.

Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishning birinchi bosqichi natija- sida kichik xususiylashtirish amalda tugallandi, davlat mulkini boshqa­rish va uni mulkchilikning boshqa shakllariga aylantirish uchun kerak bo'lgan muassasalar tizimi vujudga keltirildi. Savdo, aholiga maishiy xizmat ko'rsatish, mahalliy sanoat korxonalari xususiy va jamoa mulki qihb berildi. Natijada 1997-yilda savdo-sotiq hajmi va umumiy ovqatla- nish yalpi mahsulotining 95 foizdan oitiqrog'i davlatga qarashli bo'lmagan sektorga to'g'ri keldi. Uy-joylarni xususiylashtirish jarayonida ilgari dav­lat ixtiyoiida bo'lgan bir milliondan ortiq kvartira yoki davlat uy-joy fondining 95 foizdan ortiqrog'i fuqarolarning xususiy mulki bo'lib qoldi.
Davlat ijtimoiy dasturida belgilab berilgan ikkinchi bosqich 1994- 1995-yillarga to'g'ri keldi. Bubosqichda ko'plab o'rta va yirik korxonalar aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirildi hamda ularning aksiyalari respub­lika qimmatli qog'ozlar bozorining asosini tashkil etdi. Davlat mulki aksiyadorlikka aylantirilishi bilan bir qatorda kichik xususiy biznes kor­xonalarini tashkil qilish jadallashtirildi.
Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishning bu bos- qichida ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyatlarini vujudga keltirish, davlat mulkini tanlov asosida hamda kim oshdi savdosida sotish amaliyotga joriy qilindi. Ko'chmas mulk va qimmatli qog'ozlar bozorining yangi muassa- salari barpo etildi. Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashti- rishdan keladigan samara ikki yoqlama tavsifga ega. Bir tomondan, u ahohning bo'sh turgan mablag'larini o'ziga jalb qilib, ularning bozorga tazyiqini pasaiytiradi. Ikkinchi tomondan, yangi mablag'larni ishlab chiqa­rishga jalb etish va tovar ishlab chiqaruvchilar o'rtasida raqobatni yuzaga keltirish uchun sharoit yaratadi. Bu yerda shuni ta'kidlash lozimki, xusu­siylashtirish iqtisodiyotning davlatga qarashli bo'lmagan sektorini shakl- lantirishning yagona yo'li emas. Tashabbuskorlik asosida yakka tartibdagi xususiy mulkchilikka asoslangan, shuningdek, turh xil kooperativlar, shirkatlar, mas'uhyati cheklangan jamiyatlar ko'rinishidagi kicliik va o'rta korxonalarni tashkil qilish — ikkinchi qudratli jarayon hisoblanadi.
Respublika iqtisodiyoti 19.96-yildati boshlab mulkni davlat tasarrufi­dan chiqarish va xususiylashtirishning uchinchi bosqichiga kirdi. Bu bos­qich davrida (1996-1998-yillar) xususiylashtirilmaydigan obyektlar ro'yxatiga kirmagan barcha obyekt va korxonalar (jami 3146 ta) davlat tasarrufidan chiqarildi.
Xususiylashtirish jarayonlarining to'rtinchi bosqichi (1998-2003- yiilar)ning asosiy vazifalari sifatida davlat budjetiga xususiylashtirishdan tushgan mablag'larni yo'naltirish, xususiylashtirilgan korxonalarga xorijiy investitsiyalarni jalb etish, boshqaruv samaradorligini oshirish va mulkchilikning yangi munosabatlarini to'laqonli amal qilishi uchun sharoitlar yaratish tadbirlarini amalga oshirish belgilandi. Mamlaka- timizdagi davlat korxonalarini xususiylashtirishning 1995-2003-yillardagi asosiy natijalarini 3.6-jadval orqali kuzatish mumkin.
3.6-jadval

Download 61,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: