Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»



Download 61,19 Mb.
bet173/305
Sana13.04.2022
Hajmi61,19 Mb.
#548903
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   305
Bog'liq
иктисод назарияси.FR10

14.2-jadval
YAIMni hisoblashga sarflar va daromadlar bo'yicha yondashuv

Milliy mahsulot hajmini sarflar summasi bo'yicha hisoblash

Milliy mahsulot hajmini daromadlar summasi bo'yicha hisoblash

1. Uy xo'jaliklarining iste'mol sarflari +

1. Daromad bilan bog'liq bo'lmagan sarf va to'lovlar
a) amortizatsiya, b) egri soliqlar
+

2. Tadbirkorlarning investitsion sarflari +

2. Ish haqi
+

3. Tovar va xizmatlarning davlat xaridi +

3. Renta to'lovlari +

4. Chet elliklar sarfi
+

4. Foiz +

5. Notijorat muassasalari sarfi +

5. Foyda

6. Moddiy aylanma vositalar zaxirasidagi o'zgarishlar




YAIM

YAIM

Renta to'lovlari iqtisodiyotni resurslar (kapital, yer) bilan ta'min- lovchi uy xo'jahklarining oladigan daromadi hisoblanib, korxona xara­jatlari tarkibiga kiradi (yer davlat mulki bo'Isa renta davlat ixtiyoriga, budjetga borib tushadi va budjet daromadi hisoblanadi).


Foiz pul kapitali egalariga pul daromadi toiovlaridan iborat. Bunda davlat tomonidan amalga oshiriladigan foizh to'lovlar foizh daromad­lar tarkibidan chiqariladi.
Mulkdan olinadigan daromadlar ikki turga bo'linadi: bir qismi mulkiy daromad va boshqa qismi esa korporatsiyalar foydasi deyiladi.
Xulosalar

  1. Milliy iqtisodiyot ko'plab o'zaro bogiiq iqtisodiy unsurlardan ibo­rat boigan murakkab iqtisodiy tizimni namoyori etadi. Milliy iqtiso­diyot, barcha tarmoqlar va sohalarni, mikro- va makrooarajadagi iq- tisodiyotlarni, funktsional iqtisodiyotni, ko'plab infratuzilmalarni o'z icliiga olgan yaxlit iqtisodiyotdir.

  2. Makroiqtisodiyot — bu mamlakat miqyosida moddiy ishlab chi­qarish va nomoddiy sohalarini bir butun qilib birlashtirgan milliy va jahon xo'jaligi darajasidagi iqtisodiyotdir. Makroiqtisodiyot o'z ichiga xalq xo'jaligining moddiy va nomoddiy ishlab chiqarish hamda xizmat ko'rsa­tish sohalarini oladi.

  3. Ko'pgina mikroiqtisodiy ko'rsatkichlar yordamida korxonalar fa- ohyatiga baho berilib, ular faoliyatining rivojlanish tamoyillari aniqlan- sa, makroiqtisodiy ko'rsatkichlar orqah butun iqtisodiyotning holati uning o'sishi yoki orqaga ketishi tahlil qilinib, xulosa chiqariladi.

  4. Butun milliy iqtisodiyotning holatini tavsiflovchi muhim makro­iqtisodiy ko'rsatkichJar — yalpi milhy mahsulot (YAMM). yalpi ichki mahsulot (YAIM), sof milhy mahsulot (SMM), milliy daromad (MD), ishchi kuchi bandligi, ishsizlik, inflatsiya va boshqa shu kabilar hisoblanadi.

  5. Bozor munosabatlari sharoitida ijtimoiy mahsulot tarki biga faqat tovar shaklida bo'hb, bozor narxi mavjud boigan yoki, hech boimaganda, ularni yaratish uchun haqiqatda sarflangan xarajatlar miqdori bo'yicha ba- holash mumkin boigan mahsulot va xizmatlar kiritilishi mumkin.

  6. YAIM hajmini topishda sotilgan va qayta sotilgan mahsulotlarni ko'p marta hisobga olishlarni bartaraf qihsh uchun, iqtisodiyotning bar­cha tarmoqlarida yaratilgan qo'shilgan qiymatlar yig'indisi olinadi. Qo'shilgan qiymat - bu korxona tomonidan ishlab chiqarilgan mahsu­lot qiymatidan mol yetkazib beruvchilardan sotib olingan va iste'mol qilingan xomashyo va materiallar qiymati chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismining bozor qiymati.

  7. Milhy iqtisodiyot rivojlanish darajasini t'aqqoslash ijchun yalpi ichki mahsulot (YAIM) ko'rsatkichidan foydalaniladi. Yalpi ichki mah­sulot umumlashtiruvchi iqtisodiy ko'rsatkich boiib, u faqat mazkur mamlakat ishlab chiqarish omillaridan foydalangan holda mamlakat ichida yaratilgan tovar va xizmatlar jami qiymatining bozor narxlaridagi ifo- dasini namoyon etadi.

  8. Milliy hisoblar tizimi asosini yig'ma balanslar tashkil qiladi. Bunga daromad va xarajatlar balansi misol bo'lishi mumkin. Daromad­lar xo'jahk birliklari va aholi umumiy daromadlari (ish haqi, foyda, daromadlarning boshqa turlari, amortizatsiya) summasini aks ettiradi. Xarajatlar to'rtta guruhdan iborat bo'ladi: iste'mol, investitsiyalar, davlat xaridi, sof eksport. Milliy hisoblar makroiqtisodiyotning me'yordagi — muvozanath holatga erishish darajasini aniqlashga yordam beradi.

9. YAIM uch xil usul bilan hisoblanishi mumkin: 1) qo'shilgan qiymatlar bo'yicha yondashuv; 2) sarf-xarajatlar bo'yicha yondashuv; 3) daromadlar bo'yicha yondashuv.
Asosiy tayanch tushunchalar

Download 61,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   305




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish