Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

Bir guruh halqalarni mahsulot
chetidan o'rtasiga ко ‘chirish.
Bu 
halqa ко‘chirish usuli koton mashi- 
nalarida qollaniladi. Bu usulda hal- 
qalami qo'shni halqalar ustiga ko‘- 
chirish natijasida ikki qavatli halqa- 
larda qalinlashgan mahsulot qirrasi
4.6-rasm.
Halqalarni guruhli 
ma’lum masofada joylashadi (1,5-2 
ko'chirishdagi qirraning tuzilishi. 
sm). Bu guruhdagi ko‘chiriladigan
halqalar soniga bog‘liqdir va ular 
mahsulot qismlarini birlashtirishda tikuv chokiga tushmaydi. 4.5
b,v-
rasmda chetda joylashgan guruh halqalari ushbu guruh halqalarini 
bir igna qadamiga siljitish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Bunda har 
bir halqalarni ko‘chirishda trikotaj eni ikkala tomondan ikki halqa 
ustunchasiga qisqaradi.
4.6-rasmda ko‘rsatilganidek, halqalarni ko‘chirish hisobiga ikki qavat 
halqalar chapdan o‘nga tomon 7- va 8-halqa ustunchalarida hosil 
qilinadi. Ushbu halqalar qo'shni halqalardan osongina farqlanib, mah­
sulot chokining bo‘ylamasiga qisqartiruvchi belgilarni hosil qiladi.
M ahsulotda halqalarni ko‘chirib joylashishi bo‘yicha uch xil 
qisqartiruvchi belgilarni ajratish mumkin: hoshiya parallel joylashgan 
(4.7a-rasm), hoshiya parallel bo‘lmagan (4.76-rasm) va murakkab 
hoshiya gardishini hosil qilish (4.7v-rasm).
Mahsulot hoshiyasiga parallel bo‘lmagan qisqartirish (4.7Z»-rasm) 
belgilarni hosil qilishda qisqartirilayotgan halqalar har bir qisqartirishda 
bittaga kamayib boradi. Masalan, halqa qatori chetidan hisoblab 30 
halqadan tashkil topgan guruhdan boshlansa va qisqartirish ikki halqa 
qadamiga teng bo‘lsa, unda keyingi qisqarishda faqatgina 29 halqa 
qatnashadi, ular ham ikki halqa qadamiga ko‘chiriladi. Bunda har 
bir halqalarni ko‘chirishda qisqartirish taroqchalari bitta halqa qada­
miga qaytadi. Buning misolida 20 qisqarishdan so‘ng qisqartirilgan 
halqalar guruhi o ‘nta halqadan tashkil topadi va qisqartirish belgilari 
mahsulot hoshiyasi chizig'iga burchak ostida joylashadi. Murakkab 
qisqartirish belgalari (4.7v-rasm) ilgarigilardan shu bilan farqlanadiki, 
ikki biri-biriga parallel bo‘lgan, biroq mahsulot chetiga parallel bo‘l-
106

---

а
b
V'
4.7-rasm. Mahsulotda qisqartirish belgilarining joylashish sxemasi.
magan holda joylashadi. Ularni hosil qilishda qisqartirish taroqchalari 
ikki tashqi va ichki qismga bo‘linadi. Halqa ko‘chirish taroqchalarni 
tashqi va ichki qismlari bir-biridan igna qadamiga ajralgan holda 
halqa ko'chirish jarayonida bir vaqtda ishtirok etadi. Biroq halqa 
ko'chirish taroqchalarining tashqi qismi halqa ko'chirishda ikki igna 
qadamiga siljiydi, ichki qismi esa faqatgina bitta igna qadamiga siljiydi. 
Halqa ko'chirishdan so'ng taroqchaning tashqi qismi orqaga qaytadi, 
ya’ni mahsulot cheti tom on bir igna qadamiga suriladi. Shunda 
taroqchaning tashqi va ichki qismi orasida bir igna qadamiga teng 
oraliq hosil bo'ladi. Shunday qilib murakkab shakldagi qisqarishlar 
taroqchaning tashqi qismi ishlashida qisqarishning mahsulot chetini 
qaytish bilan hosil qilinadi, ichki qismi esa orqaga qaytmasdan 
bajaradi. Murakkab qisqarish belgilarida mahsulot yuzasining yassi 
yuzadan hajmli yuzaga bir maromda (tekis) o'tishga erishiladi. Ular 
paypoq uchini yopiq shaklda hosil qilishda ishlatiladi.