Ш. Пўлатов Низомий номидаги тдпу ҳузуридаги халқ таълими ходимларини қайта тайѐрлаш ва уларнинг малакасини ошириш ҳудудий маркази ―Педагогика, психология ва таълим технологияси‖ кафедраси доценти, п ф. н. Тақризчилар

 Ўзлаштира олмасликни бартараф қилиш мактаблар олдида турган энг 
муҳим вазифадир. 
Ўзлаштира олмаслик деганда
– маълум таълим жараѐни: ўқув чораги, 
ярим йиллик ва йиллик режадаги бир мавзуни ўрганишга мўлжалланган 
дарслар кетма-кетлиги муддати тугаши билан аниқланадиган ўқувчилар 
тайѐргарлигининг давлат таълим стандартлари ва ўқув дастурлари мазмуни 
талабларига мос келмаслиги тушунилади.
Қолоқлик бу
– ўзлаштиришни аниқлаш учун вақтинчалик тўсиқ бўлиб 
хизмат қилувчи, ўқув жараѐни кесими ичида оралиқ босқичларнинг бирида жой 
олган давлат таълим стандартлари талабларни (ѐки улардан бирини) 
бажармасликдир. ―Қолоқлик‖ сўзи бажарилмаган талабларнинг йиғилиб қолиш 
жараѐни деган маънони ҳам беради.
 
Ўзлаштира олмаслик ва қолоқлик ўзаро боғлиқдир.
Ўзлаштира олмаслик 
қолоқликнинг алоҳида ―мева‖си каби кўринишда бўлади, у қолоқлик 
жараѐнининг якунидир. Турли кўринишдаги қолокликлар, агар уларнинг олди 
олинмаса, ортиб боради, бир бири билан бирлашиб кетади, охир оқибатда 
ўзлаштира олмасликни келтириб чиқаради. Вазифа шундан иборатки, 
қолоқликнинг алоҳида кўринишларини бирлашиб кетишига йўл қўймаслик, 
уларни фан ўқитувчилари, синф раҳбарлар ва ота-оналар томонидан бартараф 
этиб бориш. 
Амалиѐт кўрсатадики, баъзи болалар бошланғич мактабдан бошлаб ўқув 
материалини ѐмон ўзлаштирадилар. Аста-секинлик билан ―билмаслик‖ вужудга 
келади. Бошланғич мактабда бу омил камдан-кам ҳолатларда дарс қолдиришга 
олиб келгани учун дарсга келмаслик баъзан четда қолади, боланинг ўзи ѐмон 
ўқишим муаммо эмас, деб ўйлайди, чунки ҳозирча ота-онанинг мактаб билан 
алоқаси яхши бўлгани учун, ―барча мавжуд бўладиган муаммоларни ҳал этиб 
боради‖, деб бола хотиржамликка боради. 
 
Назорат саволлари: 
1.
Ўқувчилардаги билим, кўникма ва малака (БКМ)ларидаги бўшлиқ 
деганда нимани тушинасиз?
2.
Билимида бўшлиқлари бўлганўқувчилар билан ишлашда ўқитувчининг 
педагогик маҳорати ва касбий компетенцияси нимадан иборат?

---

64