Sh. Murodov, R. Ismatullayev

128


0 1 2 3 4 5 6 7 8
3.24- rasm.


3.25- b rasm.

1. 
   Berilgan konusning S 5 1 yasovchisi darajalanib, 1, 2, 3, 4 nuqtalar belgilab olinadi.
   
2. 
   Konus sirtning gorizontal chiziqlari bo‘lgan aylanalar S 5
   

nuqtani markaz qilib, belgilab olingan 1, 2, 3, 4, ... nuqtalar orqali o‘tkaziladi.

3. 
   Doiraviy konus va topografik sirtlarning sonli belgilari bir
   

xil bo‘lgan gorizontal chiziqlarning kesishish nuqtalari belgilanadi. Bu nuqtalar tartib bilan tutashtirilib M \H'{K kesishish chiziq hosil qilinadi.
Sirtlarning o‘zaro kesishishiga oid va topografik sirtga bog‘liq bo‘lgan bir necha misol keltiramiz.

1. 
   misol. Topografik sirt o‘zining gorizontal chiziqlari va
   

ularning son belgilari bilan berilgan. Konturi aylana va to‘g‘ri chiziqdan tuzilgan suv yo‘lini o‘zgartiruvchi dambaning balandligi 24,0 m, nishab sirtlarining qiyaligi /=1:1 ga teng bo‘lgan damba


130
nishablariniig o‘zaro kesishish chiziqlarini yasash va tuproq ishlari chegaralari aniqlansin (3.25-rasm).
Yasashlar quyidagicha bajariladi.

1. 
   24-gorizontal chiziq —nolinchi ish chizig'i yordamida chap tomonda tuproq to ‘kiladigan joy, o‘ng tomoida esa tuproq kovlab olinadigan joy aniqlanadi.
   
2. 
   Dambaning konturiga perpendikular qilib Т., F . tekislik­ larining va (7 sirtning qiyalik masshtablari chiziladi.
   
3. 
   Bu qiyalik masshtablari nishab sirtlarining qiyaligi / = 1:1 bo‘lgani uchun / = 1 : / = 1 m interval bilan darajalanadi. Aylanish konusi sirti va nishab tekisliklarining gorizontal chiziqlari o‘tkaziladi.
   
4. 
   Dambaning aylanish sirti va uning nishab tekisliklari sonli belgisi bir xil bo‘lgan gorizontal chiziqlarning kesishish nuqtalari belgilanadi va tartib bilan tutashtirilib, m! va ri chiziqlar hosil qilinadi.
   
5. 
   Topografik sirt va damba aylanish sirtining sonli belgilari bir xil bo‘lgan gorizontal chiziqlarning kesishish nuqtalari yasalib va tutashtirilib d chiziq hosil qilinadi. Shuningdek, Q. Tt va F. nishab sirti va tekisliklaming topografik sirt bilan kesishgan b', d va d chiziqlari aniqlanadi. Natijada bu chiziqlar tuproq to‘kiladigan joylar chegarasini belgilaydi.
   

Aylanma konturli damba nishab sirtining berg- shtrixlarining yo'nalishi 0 nuqtaga yo‘nalgan bo‘ladi.
3.25 - a rasmda tasvirlangan topografik sirt va unga qurilgan to ‘g‘onning izometriyasi (yaqqol tasviri) 3.25- b rasmda keltirilgan. Bu to‘g‘on va topografik sirt izometriyasini yasash uchun:

1. 
   To‘g‘onning xarakterli nuqtalaridan biri 0 nuqtasidan koordinata boshi va o‘qlari o‘tkaziladi. So‘ngra bu o‘qlaming izometriya (yoki dimetriya)dagi holatlari yasaladi.
   
2. 
   Topografik sirtning gorizontallari izometriyasini yasash uchun uning ustidagi bir necha xarakterli, masalan: A \bF x(C w
   

... va h.k, nuqtalarning x, y, z koordinatalari bo‘yicha ularning izometriyalari yasalib, egri chiziqning H0 dagi proyeksiyasiga o'xshash qilib tutashtiriladi.