Sh. Madayev., M. Kasimova

Qat’iy sillogizmda 
asoslar qat’iy mushohadadan iborat bo’ladi. Masalan:

---

11-MAVZU. MULOHAZA. XULOSA CHIQARISH 
166
Metall issiqlik o’tkazadi. Mis 
- metall
Demak, mis issiqlik o’tkazadi.
2.
 
Asoslar yoki asoslardan biri shartli mushohadadan iborat sillogizm 
shartli sillogizm 
deb 
yuritiladi. Masalan:
Teraklarning barglari uchidan sarg’aysa, qish qattiq keladi.
Teraklarning barglari uchidan sarg’aydi Demak, qish 
qattiq kelishi mumkin.
3.
 
Asoslardan bir ayiruvchi (bo’lingan) mushohadadan iborat bo’lsa, 
ayiruvchi (bo’lingan) 
sillogizm 
hosil bo’ladi. Masalan:
Burchaklar yo o’tkir, yo o’tmas, yo to’g’ri bo’ladi.
Bu - to’g’ri burchak.
Demak, Bu - na o’tkir, na o’tmas burchak emas.
Sillogizm tuzilishiga ko’ra: 
sodda, murakkab, murakkab - qisqartma 
turlarga bo’linadi.
Sodda sillogizm. 
Sodda sillogizm 3 qism (katta asos, kichik asos, xulosa) hamda 3 termin (R, M, 
S) dan iborat bo’ladi. Shu bilan bir vaqtda sodda sillogizmlar har doim ham to’liq holda ham 
uchrayvermaydi. Aksari hollarda sillogizmlarning sodda qisqartma shakllari uchraydi.
Sodda qisqartma sillogizmlar mantiqda entimema deb yuritiladilar. 
Entimema – asoslardan biri 
yoki xulosasi qoldirib ifoda etilgan sillogizm
. Masalan:
Bu baliq - akula.
Demak, bu baliq - yirtqich.
Bu misolda katta asos (Ayrim baliqlar – yirtqich) tushurib qoldirilgan.
Murakkab sillogizm
.
Murakkab sillogizm mantiqda 
polisillogizm 
deb yuritiladi. Polisillogizmlar ikki va undan ortiq 
sodda sillogizmlardan tashkil topadi. Masalan: Sport sog’liqni mustahkamlaydi. Gimnastika – 
sport.
Demak, Gimnastika sog’liqni mustahkamlaydi. Ritmik 
gimnastika – gimnastika.
Ritmik gimnastika - sog’liqni mustahkamlaydi.
Pollisiologizmning 2 turi mavjud: a) 
Progressiv polisillogizm
b) Regressiv polisillogizm.