Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Chidamli zaharlovchi moddalar suyuq  modda  bo‘lib,  yuqori 

qaynash  haroratiga  (150ºC  dan  yuqori)  ega.  Ishlatilganda  juda 

sekinlik  bilan  bug‘lanadi  va  uzoq  vaqtgacha  (bir  soatdan  bir 

necha sutkagacha, qish vaqtida haftalab) saqlanib turadi. Bu guruh 

zaharlovchi  moddalarga  fosfoorganik  zaharlovchi  moddalar  (zarin, 

zoman,  V-gazlari)  va  terida  yara  paydo  qiluvchi  moddalar  (iprit, 

lyuizit)  kiradi.  Shuni  esda  tutish  kerakki,  qo‘llanilgan  zaharlovchi 

moddalarning  chidamliligi  faqat  ularning  fizik  va  kimyoviy 

xossalariga  bog‘liq  bo‘lib  qolmasdan,  ishlatish  usuliga,  ob-havo 

sharoitiga  va  joylarning  relyefiga  ham  bog‘liq  bo‘ladi.  Agar  havo 

va  yerning  harorati  +10ºC  ga  ko‘tarilsa,  moddalarning  bug‘lanishi 

ikki  marta  tezlashadi.  Shamol  paydo  bo‘lganda  ham  bug‘lanish 

jarayoni  tezlashadi.  Zaharlovchi  moddalar  o‘rmon,  daraxtzor,  ekin 

ekilgan joylarda, jarliklarda ochiq joylarga qaraganda 7–10 barobar 

uzoq saqlanib qoladi.