Sh. E. Umidov, Z. A. Djabborov nazorat va standartlashtirishning huquqiy asoslari

1.2. O‘zbekiston Respublikasida standartlashtirish 
davlat tizimi
Respublikamizda  standartlashtirish  jarayoni  3  bosqichdan 
iborat:
–  atamalarni standartlashtirish;
–  o‘lchovlarni,  o‘lchash,  sinov  uskunalarini  va  ularni  konst-
ruk siyaga va mahsulot texnologiyasiga bog‘lab standartlashtirish;
–  mahsulotning o‘zini standartlashtirish.
ISO/MEK  tomonidan  yaratilgan  konsultativ  kengash  texnika 
rivojining yo‘nalishini quyidagicha tavsiya qiladi:
–  standartlarni  yaratishda  va  ularni  kelishishda  yangi  mexa-
nizmlarni yaratish;
–  xarajatlarni ilk tadqiqotlarga va real istiqbolga ega bo‘lgan 
texnikaviy yutuqlarga to‘plamoq;
–  bor  texnikaviy  qo‘mitalarning  ilmiy  tadqiqot,  tajribaviy 
konstruktorlik  ishlarini,  shu  jumladan,  ekologiya  sohasidagi  ish-
larni e’tiborga olgan holda yangi rejali ishlarni yaratish;

---

11
–  yetakchi  mutaxassislar  boshchiligida  o‘tkaziladigan  semi-
narlar,  ilmiy  ma’ruzalar  shaklidagi  ikkilamchi  mexanizmlardan 
foydalanish;
–  sanoatning  yuqori  rahbarlari  orasida  yangi  g‘oyalarni 
targ‘ibot qilishga e’tiborni qaratmoq.
Mana  shuning  uchun  standartlashtirishda  atamalarni  bir 
yerga­ to‘plamoq,­ ular­ asosida­ ta’riflar­ yaratmoq­ va­ nihoyat,­ bu­
sohada standartlar yaratmoq hozirgi kunning talabi, iqtisodiyotni 
rivojlantirishning dolzarb masalalari hisoblanadi.
Shu  maqsadda  standartlashtirish  sohasidagi  atamalarni  to‘p-
lashda  xalqaro  standartlashtirish  tashkilotining  hujjatlariga, 
shuningdek, O‘zbekiston Respublikasida ilk yaratilgan huj jat larga 
murojaat etildi.
Bu  sohadagi  asosiy  tushunchalar  61  atamadan  iborat  bo‘lib, 
ularning  mohiyati  ketma-ketligi  bo‘yicha  ma’lum  tartibda 
joylashtirilib,  hozirgi  vaqtda  chop  etilgan  O‘zRST  1.10-93 
«O‘zbekiston  Respublikasining  standartlashtirish  davlat  tizimi. 
Asosiy­atamalar­va­ta’riflar»­standarti­yaratildi.
Standartlashtirish  sohasidagi  bir  qancha  asos  bo‘luvchi  huj-
jatlar  O‘zstandart  agentligi  huzuridagi  standartlashtirish,  metro-
logiya,­ sertifikatlashtirish­ instituti­ (SMSITI)­da­ yaratil­moqda.­
Bular qatoriga dastlabki standartlar O‘z RST 1.0-92, O‘z RST 1.1-
92, O‘z RST 1.2-92, O‘z RST 1.3-92 va boshqalar kiradi.
O‘z  RST  1.0-92  «O‘zbekiston  Respublikasi  standartlashtirish 
davlat  tizimi  standartlashtirishning  asosiy  vazifa  va  maqsadini, 
standartlashtirish  ishlarining  tashkil  etilishi  va  asosiy  qonun-
qoidalarini, me’yoriy hujjatlarning toifasini, standartlar turlarini, 
xalqaro  hamkorlik  bo‘yicha  asosiy  qoidalarni,  standartlar  va 
texnikaviy  shartlarning  qo‘llanishini,  standartlarga  va  o‘lchash 
vositalariga nisbatan davlat nazoratini belgilaydi.

---

12
O‘zbekiston  Respublikasi  hududida  standartlashtirish 
obyektlariga  qo‘yiladigan  talablarni  belgilovchi  me’yoriy 
hujjatlarning quyidagi toifalari amal qiladi:
–  xalqaro (davlatlararo, mintaqaviy) standartlar;
–  O‘zbekiston Respublikasining standartlari;
–  tarmoq standartlari;
–  texnikaviy shartlar;
–  korxona standartlari;
–  xorijiy mamlakatlarning milliy standartlari.
Xalqaro  standart
  –  bu  standartlashtirish  bilan  (standart-
lashtirish bo‘yicha) shug‘ullanadigan xalqaro tashkilot tomonidan 
qabul  qilingan  va  iste’molchilarning  keng  doirasiga  yaroqli 
bo‘lgan standartdir.
Mintaqaviy  standart
  esa,  standartlashtirish  bilan  shug‘ulla-
nadigan  mintaqaviy  tashkilot  tomonidan  qabul  qilingan  va 
iste’molchilarning keng doirasiga yaroqli bo‘lgan hujjatdir.
Davlatlararo  standart  «GOST»
  –  bu  standartlashtirish, 
metrologiya­ va­ sertifikatlashtirish­ bo‘yicha­ davlatlararo­ kengash­
tomonidan qabul qilingan, bajarilishi shart bo‘lgan hujjatdir.
Milliy standart