Sh. Djumanov, S. Sayfiddinov

34-rasm. Arra tishlarini chaparasta qilish

Tishlarning uchlari egovlab tekislanadi. Arra diskini turg‘un 

qilish uchun unga cho‘kichlab (bolg‘alab) ishlov beriladi, keyin 

charxlanadi, bunda tishlarning shakli o‘zgartirilmaydi. Arralash 

sifatiga yuqori talablar qo‘yiladigan hollarda diametri 

160-400 

mm, qalinligi 

1,2-3,5 

mm bo‘lgan dumaloq randalash arralari 

ishlatiladi.

Yog‘och, faner va plita materiallarni arralash uchun qattiq 

qotishmadan yasalgan plastinalari bo‘lgan yog‘och kesuvchi 

diskli arralardan foydalaniladi. Ular bichimi dumaloq arrali 

dastgohlar va avtomatik liniyalarga o‘rnatiladi.

Ko‘ndalangiga  arralash  dastgohlari  rolikli  va  tirgak 

chizg‘ichli stollar bilan jihozlanadi; roliklar va chizg‘ichlar 

bevosita  dastgoh  yaqiniga  joylashtirilib,  bunda  stol  chap 

tomonining uzunligi 

7 

m, o‘ng tomoni esa eng uzun zagotovkadan 

biroz uzunroq 

— 

taxmman 

3 

m ga yetkaziladi. Ishni boshlashdan 

oldin arraning stolga nisbatan vertikal tekislikdagi vaziyati va 

yo‘naltinivchi chizg‘ich to‘g‘ri o‘rnatilganligi tekshiriladi.

Taxtalar reja chiziq yoki tirgaklar bo‘yicha arralanadi, bunda 

taxtaning nuqsonli joylari arralab tashlanadi va birinchi navbat- 

---

47

da, uzun bo‘laklar olinadi; arralash jarayonida taxta yo‘naltiruv- 

chi chizg‘ichga zich tegib turishiga e‘tibor berish kerak, chunki 

zich tegib turmasa, u qiyshiq arralanadi. Arralash paytida ish- 

chilar taxtani tirgakkacha surib borishadi, keyin ishchilardan biri 

chap qo‘li bilan taxtani yo‘naltiruvchi chizg‘ichga qisib turadi, 

o‘ng qoii bilan esa taxtaga arrani ravon, siltantirmasdan surib 

boradi.

Taxtalar bo‘ylamasiga zagotovkaning eni bo‘yicha belgi-

langan  o‘lchamlarda  arralanadi  (tilinadi),  buning  uchun 

yo‘naltiruvchi chizg‘ich diskdan zagotovkaning eniga arra cha-

parastasining yarmi qo‘shilgan oraliqda o‘rnatiladi. Taxta bel-

gilangan o‘lchamda emas, balki eni bo‘yicha boshqa o‘lcham-

larda tilinadigan bo‘lsa, maxsus qistirmalardan foydalaniladi: 

ular yo‘naltiruvchi chizg‘ichga mahkamlab qo‘yiladi.

Dastgohda ikki ishchi ishlaydi. Birinchi ishchi taxtalarni 

dastgohga uzatib turadi, ikkinchi ishchi esa ularni olib qo‘yadi 

yoki qayta arralash uchun birinchi ishchiga uzatadi.

Tilish paytida taxtani turtmasdan va siltantirmasdan ravon 

uzatish hamda zagotovka o‘lchamlarining to‘g‘rihgini vaqti

- 

vaqti bilan tekshirib turish kerak.

Agar ko‘ndalangiga arralashda taxta eni bo‘yicha qiyshiq 

kesilsa, bu hol yo‘naltiruvchi chizg‘ichning noto‘g‘ri holatda 

ekanligini bildiradi, basharti taxta qalinligi bo‘yicha qiyshiq 

kesilsa, demak, arra vali o‘qining stol sirtiga perpendikularligi 

yo‘qolgan bo‘ladi. Arra vali tepib ishlaganda zagotovkaning 

uchlari uzuq-yuluq chiqadi.

Agar  yo‘naltiruvchi  chizg‘ich  to‘g‘n  o‘rnatilmagan 

bo‘lsa, dastgohning arra izlari (arra yo‘li) noparallel chiqadi, 

arra valining o‘qi uzatuvchi zanjirning harakat yo‘nalishiga 

perpendikular bo‘lmasa, arra yo‘li tukli chiqadi, arra valining 

gusenitsa zanjiri bo‘g‘inlari tekisligiga perpendikularligi buzilsa, 

arralangan yuza bilan qirra o‘rtasidagi burchak buziladi.

---

48

Dumaloq arrali dastgohlarda arra diski yuqoridan avtomatik 

ishlaydigan to‘siq bilan himoyalangan bo‘lmog‘i lozim, u faqat 

arralash jarayonida arrani old tomondan yopadi. Tilish dast- 

gohlarining diski pastdan himoya to‘siqlari bilan to‘sib qo‘yiladi 

(38-rasm). Arra tishlari tiqilib qolishining oldini olish maqsadida 

arra diskining ortiga 

8 

mm gacha oraliqda kerib turuvchi pichoq 

o‘rnatiladi.