7-jadval.
Tijorat banklarining turlari va ularning bir - biridan farq qiluvchi
jihatlari
№
Turkumlash
belgilari
Farq qiluvchi jihatlar
1 2
3
1. Mulkchilik
shakliga
qarab
Davlat banklari
Aksioner banklar
Kooperativ banklar
Xususiy banklar
Mintaqaviy banklar
Qo‘shma banklar
Xorijiy banklar
2. Bajariladigan
operatsiyalariga qarab
Universal banklar
Maxsus banklar (investitsiya banklari, eksport-
import operatsiyalarini olib boruvchi banklar,
Zamin banki va h.k.)
3. Faoliyat
ko‘rsatish
hududi yoki joylash-
gan joyiga qarab
Xalqaro bank
Respublika miqyosidagi bank
Mintaqaviy bank
Viloyat banklari
4. Tarmoq
yo‘nalishiga
qarab
Sanoat banki
Qurilish banki
Qishloq xo‘jalik banki
Savdo banki va h.k.
Mustaqillik yillarida xorijiy sarmoyalar ishtirokidagi banklarni
tashkil etishga davlat tomonidan alohida e’tibor berildi. Hozirgi paytda
Respublikamiz hududida «O‘zprivatbank», «KDF bank», va O‘zbek-
Turkiya «UT-bank»i hamda O‘rta Osiyo hamkorlik va taraqqiyot
bankining Toshkentdagi sho‘ba banki, Eronning «Soderot» banki
samarali faoliyat ko‘rsatib kelmoqda.
Hozirgi kunda Respublikamizda 2 ta davlat banki, 3 ta aksiyadorlik
tijorat banki, 10 ta tijorat banki, 15 ta xususiy bank, 3 ta xorijiy sarmoya
ishtirokidagi banklar, 2 ta sho‘ba va qator minibanklar faoliyat
ko‘rsatmoqdalar.
[69]
. Tijorat banklari o‘z ustaviga ega bo‘lib, shu ustav asosida
101
faoliyat ko‘rsatadi. Bank ustavida:
bankning (to‘la va qisqartirilgan) nomi va qayerda joylashganligi
(pochta manzili);
ustav kapitalining miqdori, muassislar ro‘yxati va ustav
kapitalidagi ulushlarning taqsimoti;
bankning boshqaruv organlari, ularni tashkil etish tartibi, ularning
vakolatlari hamda vazifalari haqidagi ma’lumotlar;
bank auditi tartibi, shu jumladan, buxgalteriya hisobi xalqaro
standartlarga muvofiq belgilangan hisobotlar va auditorlik dasturlarining
maqsadlari ko‘rsatilgan bo‘lishi lozim.
Bank ustavida «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi qonunning
8-moddasida belgilangan yuqoridagi talablardan tashqari, qonun
hujjatlarida nazarda tutilgan quyidagilarni, ya’ni:
bankka yuridik shaxs maqomini berish to‘g‘risidagi nizom;
bankka qarashli muassasalar ro‘yxati, ularning maqomi;
bank va uning filiallarini tashkil etish hamda ularning faoliyatini
to‘xtatish tartibi;
faoliyat to‘g‘risidagi ma’lumotlarni matbuotda e’lon qilish
majburiyati (tartibi);
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bilan o‘zaro
munosabatlarini ham o‘zida aks ettirgan bo‘lishi lozim.
Sherikchilik asosida tuzilgan bankning ustavi yuqorida keltirilgan
talablardan tashqari, aksiyadorlik jamiyatlar va mas’uliyati cheklangan
jamiyatlar faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlarini o‘zida mujassam-
lashtirishi kerak. Tijorat banklar ustaviga o‘zgartirishlar O‘zbekiston
Respublikasi qonunlaridagi o‘zgarishlar munosabati bilan kiritiladi va
ular belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkaziladi.
[70]
.Tijorat banklarining eng muhim vazifalari an’anaviy tarzda
quyidagilar hisoblanadi:
vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘lari, jamg‘armalar va yig‘malarni
mujassamlashtirish;
hisob-kitob to‘lov mexanizmining faoliyat ko‘rsatishini ta’-
minlash, xalq xo‘jaligida hisob-kitobni amalga oshirish va tashkil etish,
to‘lov muomalasini yo‘lga qo‘yish;
alohida xo‘jalik birliklari, yuridik va jismoniy shaxslarni
kreditlash, ichki va tashqi xo‘jalik aylanmasiga kredit xizmati ko‘rsatish;
veksellarni hisobga olish va ular bilan operatsiyalar o‘tkazish;
moliyaviy va moddiy boyliklarni saqlash;
102
mijozlarning mulkini ishonchli tarzda boshqarish (trast
operatsiyalari).
Zamonaviy bank vazifalarini chizmada quyidagicha tasvirlash
mumkin (21-chizma).
Do'stlaringiz bilan baham: |