Sh. Abdullayeva I f. d., prof

V. Moliyalashtirish bo‘yicha talablar 
20.
Oldingi davrga nisbatan qisqa muddatli 
kreditlarning kamayishi (-) yoki 
qo‘shimcha o‘sishi (+) 
+ 49813 
+ 
50187 
- 20000 
21.
o‘rta va uzoq muddatli kreditlarning 
kamayishi (-) yoki qo‘shimcha o‘sishi (+) 
- - - 
22.
Ustav fondining ko‘payishi (+) yoki 
kamayishi (-) 
+ 507 
+ 5315 
- 
23.
Umumiy pul oqimi 
- 16462 - 31921 - 38637 
 
Umumiy pul oqimi va qarz majburiyatlarining nisbatiga asoslanib 
mijozning kreditga layoqatlilik darajasi aniqlanadi, chunonchi: 
I klass - 0,75 
II klass - 0,30 
III klass - 0,25 
IV klass - 0,20 
V klass - 0,20 
VI klass - 0,15 
Boshqaruvdagi zaif tomonlarni aniqlash kredit shartnomasidagi 
shartlarni ishlab chiqishda juda qo‘l keladi. Masalan, agar pulning oqib 
ketishiga asosiy sabab hisob-kitob uchun haddan tashqari sarflangan 
ortiqcha mablag‘ bo‘lsa, mijozni «ijobiy» kreditlash uchun esa ishonchli 
asos va shart debitorlik qarzlarining aylanishini ssudadan foydalana-
digan barcha davr uchun barqaror saqlay olish qobiliyati hisoblanadi.
 
[232].
Amaliy risk
– bu mijoz mablag‘larining belgilangan 
muddatda aylanib ulgurmaslik va ko‘zlangan samarani ololmaslik 
xavfidir. Amaliy riskka ta’sir qiluvchi omillarni aylanish bosqichlariga 
qarab quyidagicha guruhlash mumkin; 
 
I bosqich – jamg‘armalarni tashkil qilish bosqichi 
yetkazib beruvchilar soni va ularning puxtaligi; 
omborxonalarning quvvati va sifati; 
tashish usulining yuk xarakteriga mos kelishi; 
xomashyo bahosining ommabopligi va uning mijoz yukini 
tashishdagi osonligi; 
xomashyo va boshqa moddiy qimmatliklarni ishlab chiqaruv-
chilar bilan ularning iste’molchilari o‘rtasidagi vositachilar soni; 

---

369
yetkazib beruvchilarning uzoq-yaqinligi; 
iqtisodiy omillar; 
xomashyo va boshqa moddiy qimmatliklarni sotib olishdagi moda; 
valuta riski bilan bog‘liq omillar; 
import qilinuvchi xomashyoning olib kelinishi va olib chiqili-
shiga kiritiladigan cheklovlar xavfi;