Sh. Abdullayeva I f. d., prof

[194].
Xalqaro kredit –
bir davlat, shu davlat banki, huquqiy shaxsi 
tomonidan ikkinchi bir davlatga, uning banklariga, boshqa huquqiy 
shaxslariga muddatlilik va to‘lovlilik asosida berilladigan kredit 
hisoblanadi. Bu kredit shakli kredit munosabatlarining xalqaro miqyosda 
(davlatlar o‘rtasida) amalga oshirilishi jarayonida yuzaga keladi. 
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, suveren davlat 
sifatida o‘z tashqi iqtisodiy faoliyatini yo‘lga qo‘ya boshladi. 1991-
yilgacha O‘zbekiston tashqi dunyo bilan mustaqil shartnoma tuzish va 
amalga oshirish imkoniyatiga ega emas edi. 1991-yil 14 – iyunda qabul 
qilingan «O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyati 

---

312
to‘g‘risida»gi Qonun O‘zbekistonning chet el davlatlari, ularning yuridik 
va jismoniy shaxslari, xalqaro tashkilotlari bilan tashqi iqtisodiy 
hamkorligining rivojlanishiga katta turtki bo‘ldi. 
Xalqaro kredit quyidagi 
xususiyatlari
bilan xarakterlanadi: 
qarz oluvchi va qarz beruvchi sifatida davlat muassasalari va 
tashkilotlari, huquqiy shaxslar (banklar, kompaniyalar) xalqaro valuta-
kredit tashkilotlari qatnashadilar; 
qarzga olingan mablag‘lar qarz oluvchi mamlakat tomonidan 
daromad keltiruvchi kapital sifatida ishlatiladi; 
qarz beruvchi mamlakatga to‘lanadigan ssuda foizining manbasi 
qarz oluvchi mamlakat aholisi tomonidan yaratilgan yalpi ichki 
mahsulot hisoblanadi. 
Xalqaro kredit davlat va xalqaro institutlar ishtirok etgan 
munosabatlarda pul (valuta) shaklida, tashqi savdo faoliyatida esa tovar 
shaklida bo‘lishi mumkin. Shuningdek, xalqaro kredit chet el 
obligatsiyalari, chet el korxonalari aksiyalari va boshqa qimmatli 
qog‘ozlariga foyda olish maqsadlarida kapital qo‘yish shaklida ham 
bo‘ladi. 
Xalqaro kredit mahalliy kredit bilan bir qatorda fondlar aylani-
shining barcha bosqichlarida qatnashadi. Xalqaro iqtisodiy munosabatlar 
doirasida xalqaro kredit quyidagi 
funksiyalarni
bajaradi: 
mamlakatlar o‘rtasida kapitalning qayta taqsimlanishini ta’min-
laydi; 
kapitalning konsentratsiyalashuviga va markazlashuviga sharoit 
yaratadi va bu jarayonni tezlashtiradi; 
har xil valutalarda xalqaro hisob-kitoblarni olib borishda muo-
mala xarajatlarini qisqartiradi. 
[195].
Xalqaro kreditga bo‘lgan talab qaysi usulda va muddatda kim 
tomonidan qondirilishiga, shuningdek, qarz oluvchilarga taklif qilini-
shiga qarab xalqaro kredit bir necha turlarga bo‘linadi (42-jadval). 
Xalqaro davlat krediti ikki tomonlama kelishuv asosida rivojlangan 
davlatlar tomonidan rivojlanayotgan davlatlarga tovar yoki valuta 
shaklida, foiz to‘lash yoki foiz to‘lamaslik sharti bilan, uzoq yoki qisqa 
muddatga beriladi.
Xalqaro bank kreditlarining: 
bank eksport kreditlari (xorijiy importyorlarga xususiy tijorat 
banklari, maxsus tashqi savdo banklari tomonidan beriladigan kredit); 
yevrokredit (yirik tijorat banklari tomonidan yevrovaluta bozori 

---

313
resurslari hisobidan yevro-valutada, ikki yildan o‘n yilgacha bo‘lgan 
muddatda, o‘zgaruvchi foiz stavkada kreditlar berish) kabi turlari 
mavjud. 
Qisqa muddatli xalqaro kreditlarni – xalqaro valuta fondi, o‘rta 
muddatli kreditlarni – Jahon tiklanish va taraqqiyot banki, uzoq muddatli 
(yigirma yilgacha) kreditlarni – Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki 
berishi mumkin.