Sh. Abdullayeva I f. d., prof

lizing 
to‘lovlari
lizing obyekti amortizatsiyasining tegishli qismi qiymatini va 
lizing shartnomasi bo‘yicha lizing beruvchi tomonidan qilingan 
xarajatlarni, shuningdek, uning daromadi (marja)ni o‘z ichiga oladi. 
Lizing to‘lovlari shartnomaning butun amal qilish muddatiga 
taqsimlanadi va bo‘lib-bo‘lib to‘lanadi. Lizing to‘lovlarining miqdorlari 
va davriyligi lizing shartnomasi bilan belgilanadi. 
Lizing shartnomasi quyidagi asosiy qismlardan tashkil topadi: 
shartnoma tomonlari; 
shartnoma predmeti; 
lizing shartnomasining amal qilish muddati; 
tomonlarning huquq va majburiyatlari; 
lizing to‘lovlari shartlari; 
bitim obyektini sug‘urta qilish; 
lizing shartnomasini bekor qilish tartibi. 
Lizing shartnomasining muddatini aniqlashda lizing beruvchi va 
lizing oluvchi quyidagi jihatlarni hisobga olishlari lozim: 
uskunalarning xizmat ko‘rsatish muddati; 
uskunalarning amortizatsiya davri; 
bitim davrida bir muncha samaraliroq yoki arzonroq analogning 
paydo bo‘lish davri; 
inflatsiya jarayonlari dinamikasi; 
ssuda kapitallari bozori konyunkturasi va uning rivojlanish 
tendensiyasi. 
Lizing shartnomasi tuzilish muddatiga ko‘ra ijara operatsiyalarining 
3 ta turi farqlanadi: 
Moliyaviy lizingda lizing shartnomasi quyidagi talablardan biriga 
javob berishi kerak: 
lizing shartnomasi muddati tugagach, lizing obyekti lizing 
oluvchining mulkiga o‘tadi; 
qisqa muddatli ijara (
renting
) bir kundan bir yil muddatgacha 
o‘rta muddatli ijara (
xayring
) bir yildan uch yil muddatgacha 
uzoq muddatli ijara (
lizing
) uch yildan yigirma yil va undan ko‘proq 
muddatgacha. 

---

247
lizing shartnomasi muddati lizing obyekti xizmat muddatining 80 
foizidan ortiq bo‘ladi yoki lizing shartnomasi muddati tugagach, lizing 
obyektining qoldiq qiymati uning boshlang‘ich qiymatining 20 foizidan 
kamni tashkil etadi; 
lizing oluvchi lizing obyektini qat’iy belgilangan narxda yoki 
lizing shartnomasi muddati tugaganda aniqlanadigan narxda sotib olish 
huquqiga ega; lizing shartnomasi davridagi to‘lovlarning umumiy 
summasi lizing obyekti qiymatining 90 foizidan ortiq. 
Agar lizing shartnomasida «Lizing to‘g‘risida»gi Qonun 5-
moddasining ikkinchi qismida ko‘rsatilgan talablardan birortasi nazarda 
tutilmagan bo‘lsa, lizingning bunday turi operativ lizing hisoblanadi. 
Operativ lizingni (ijarani) amalga oshirish tartibi va shartlari qonun 
hujjatlari bilan tartibga solinadi. 
[154]. 
Garchi lizing mohiyatan kreditlashga yaqin tushuncha bo‘lib, 
har ikkalasi ham investitsiyalashga xizmat qilsa-da, ular bir-biridan 
tubdan farq qiladi (35-jadval).