Sh. Abdullayeva I f. d., prof

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-chizma.
Germaniya bank tizimi. 
 
 
 
2-chizma
. Sobiq Ittifoqdagi bank tizimi. 
Sobiq Ittifoq bank tizimi 
Ittifoq Davlat banki 
Ittifoq tashqi savdo 
banki 
Ittifoq Qurilish banki 
Bundes bank va 11 zamin markaziy banki 
Aholiga xizmat 
ko‘rsatuvchi bank-
lar 
Kreditlar 
bo‘yicha 
banklar 
Ipoteka tar-
moq banklar 
Ixtisoslashgan 
banklar
Investitsiya va 
qimmatli qo-
g‘ozlar bilan 
operatsiya qila-
digan banklar 
Ipoteka ix-
tisoslashgan 
qurilish jam-
g‘arma kassalar 
Pochta jam-
g‘arma banklar 
va boshqalar 
Yirik banklar va 
ularning 
bo‘limlari 
Mintaqaviy 
banklar 
Xususiy banklar 
Xorijiy banklar 
bo‘limlari 
Jamg‘arma 
g‘aznalar 
Tarmoq 
banklari 
Uy-joy qu-
rish bo‘yi-
cha 
jamg‘arma
 
Maxsus banklar 
Davlat
bank-
lari
Davlat 
bank-
lari

---

12
Sobiq Ittifoq bank tizimida Davlat banki monopol mavqega ega 
bo‘lib, o‘z vaqtida emissiya instituti, qisqa muddatli kreditlashtirish va 
xo‘jaliklarga hisob-kitob operatsiyalari bo‘yicha xizmat ko‘rsatuvchi 
markaz hisoblanardi. Ham emissiya, ham hisob-kitoblar, ham kreditlar 
bo‘yicha mijozlarga xizmat ko‘rsatish funksiyalarining bir joyda mo-
nopollashuvi Davlat bankini boshqaruv va nazorat organiga aylantirgan 
edi. 
O‘zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishishi iqtisodiy mus-
taqillik sari qo‘yilgan ilk qadam bo‘ldi. Mustaqil yosh davlatimiz siyo-
satining eng muhim yo‘nalishlaridan biri bank tizimini isloh qilishning 
dastlabki bosqichida 1991-yilda qabul qilingan «Banklar va bank faoli-
yati to‘g‘risida»gi O‘zbekiston Respublikasi qonuni bozor sharoitlariga 
mos banklar institutini vujudga keltirishning asosiy yo‘nalishlarini bel-
gilab berdi. 
Mazkur qonunga muvofiq SSSR davlat bankining hududiy bo‘limi 
O‘zbekiston Respublikasining Markaziy bankiga aylantirildi va u be-
vosita davlat boshchiligida bank tizimini isloh qilishni boshladi. Juda 
qisqa muddat ichida respublikamizda ikki pog‘onali bank tizimi vujudga 
keltirildi.
«O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshchiligidagi ikki 
bosqichli bank tizimini tashkil qilish respublikaning iqtisodiy musta-
qillikka erishish hamda bozor munosabatlariga o‘tish ehtiyojlariga mos 
keladi»,
1
 ya’ni ikki pog‘onali bank tizimining yuqori pog‘onasining 
bosh maqsadi milliy valuta – so‘mning barqarorligini ta’minlashdan ibo-
rat bo‘lgan Markaziy bank, quyi pog‘onasini esa bevosita mijozlar bilan 
ishlovchi tijorat banklari tashkil etadi (3-chizma). 
Shunday qilib, O‘zbekistonda bank tizimi ikki pog‘onali bo‘lib, bi-
rinchi pog‘onada O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki, uning mar-
kaziy apparati va viloyatlari bo‘yicha Markaziy bank bosh boshqar-
malari tursa, ikkinchi pog‘onada tijorat banklari, ularning sho‘balari, 
chet el banklari sho‘balari turadi. 
O‘zbekiston Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi 
qonuniga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasida tashkil etilgan hamma 
banklar bank faoliyatining subyektlari hisoblanadi va ular tarkibiga qu-
yidagilar kiradi: 
1
Karimov I.A. O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo‘lida. – T.: O‘zbekiston, 1999. 

---

13