Sh. Abdullayeva I f. d., prof

Kunlik balans
yig‘ma varaqalarga asosan birinchi tartibli schyotlar 
bo‘yicha quyidagi shaklda tuziladi: 
 
B A L A N S 
 
№
 Schyot 
shifri 
Aktiv 
Passiv 
1
2
Jami 
Tashkilot rahbari_________________ 
Bosh buxgalter____________________ 
Balansning to‘g‘ri tuzilganligi aktiv va passiv tomon summalarining 
tengligi bilan tasdiqlanadi. Kunlik balansda balans schyotlari bo‘yicha 
qoldiqlar chiqarilgandan so‘ng uning davomida yoki alohida varaqalarda 
ilova qilinib, balansdan tashqari schyotlar bo‘yicha ham qoldiq ko‘rsa-
tiladi. Bu ma’lumotlar ham yig‘ma varaqalardan olinadi. 
Tekshirish qaydnomalari 
hisob axborotlariga EHM yordamida 
buxgalteriya ishlovi berilganda har oyning 1-o‘n kunli sanasida tek-
shirish qaydnomalari tuziladi. Qaydnomalarda shaxsiy schyotlar bo‘-
yicha qoldiqlar chiqarilib, ikkinchi tartibli balans schyotlari bo‘yicha 
jami hisoblanib ko‘rsatiladi. Ulardan shaxsiy schyotlar qoldiqlari to‘g‘ri 
chiqarilganligini tekshirish, nazorat qilish uchun foydalaniladi. Bundan 
tashqari, bu qaydnomalar ma’lumotlariga asosan, ikkinchi tartibli balans 
schyotlari bo‘yicha har oyning 1-o‘n kunligida balans tuziladi. Birinchi 
tartibli schyotlar bo‘yicha tuzilgan aylanma qaydnomalari bilan birga 
bankning buxgalteriya hisoboti hisoblanadi. 
Banklarda hisobot axborotlariga EHMlarda buxgalteriya ishlovi 
berilsa, jurnallar va yig‘ma varaqalar yuritilmaydi, ya’ni analitik va sin-
tetik hisob ma’lumotlari avtomatik tarzda solishtiriladi. Shunday usul 
bilan balans schyotlari bo‘yicha aylanmalar yig‘iladi. Oylik va yillik 
aylanma qaydnomalari tuziladi. 
So‘mda tuzilgan tekshirish qaydnomalarida faqat shaxsiy schyotlar 
bo‘yicha qoldiqlar bosib chiqariladi. Bu qaydnomalar hujjatlarga 
to‘lovlar amalga oshirishda va mablag‘lar harakatini operativ hisobga 

---

186
olish uchun foydalaniladi. 
Tekshirish qaydnomalari javobgar bajaruvchining va bosh 
buxgalterning imzosi bilan tasdiqlanadi. 
Tekshirish qaydnomalari quyidagi hollarda tuziladi: 
faqat bitta shaxsiy schyot ochilgan balans schyotlari bo‘yicha; 
analitik hisob ma’lumoti bo‘lib kartotekalarda saqlanayotgan 
hujjatlar (avizo, shoshilinch majburiyatlar, to‘lov hujjatlari va boshqalar) 
hisoblanadi. Bu holda har oyda bu hujjatlar kartotekasi inventarizatsiya 
qilinadi. 
Har oyning birinchi o‘n kunligida bosh buxgalter analitik va sintetik 
schyot ma’lumotlarini haqiqiysi bilan solishtirib tekshiradi va yig‘ma 
kartotekalarga imzo qo‘yib tasdiqlaydi. 
Har chorakda yig‘ma varaqalarga asosan aylanma qaydnomasi 
tuziladi. Birinchi tartibli balans schyotlari va balansdan tashqari schyot-
lar bo‘yicha yil boshidagi qoldiq, yil boshidan aylanma va hisobot davri 
oxiridagi qoldiq ko‘rsatiladi. 
To‘rtinchi chorak uchun aylanma qaydnomasi alohida tuzilmaydi, 
chunki kerakli ma’lumotlarning hammasi yillik hisobotda bo‘ladi. 
Balans va balansdan tashqari schyotlar bo‘yicha umumiy aylanma sum-
malari buxgalter jurnallaridagi chorakning oxirgi kunidagi yil boshidan 
o‘sib boruvchi aylanma yig‘indisi bilan solishtiriladi. 
Ikkinchi tartibli schyotlar bo‘yicha birinchi o‘n kunlikdagi oborot 
qaydnomasi va balansiga bosh buxgalter imzo qo‘yishdan oldin, u 
balansni tekshiruv qaydnomalari va boshqa analitik hisob ma’lumotlari 
hamda omborxona kitobi bo‘yicha chiqarilgan qoldiq bilan solishtiradi. 
[114]
. G‘arb amaliyotiga ko‘ra, bank faoliyatini tahlil qilishda 
asosan kapitalning foydalilik koeffitsiyenti (bank rentabelligi) va 
aktivlarning foydalilik koeffitsiyenti hisoblanadi. Biroq matbuotda e’lon 
qilinadigan balanslarda o‘ziga (bankka) tegishli mablag‘larni