Sh. Abdullayeva I f. d., prof

Depozitlarning sifati 
ularning barqarorligi bilan belgilanadi. Depo-
zitlar qanchalik barqaror bo‘lsa, bank likvidligi shunchalik yuqori 
bo‘ladi. Chunki depozitlar, ya’ni jamlangan resurslar bankni tark et-
maydi. Depozitlarning barqaror qismining oshib borishi bankning likvid 
aktivlarga bo‘lgan ehtiyojini pasaytiradi. 
Banklararo kreditlar 
bank likvidligiga deyarli xuruj qilmaydi, ak-
sincha, ular bankning qisqa muddatli likvidli mablag‘larga bo‘lgan ye-
tishmovchiligini to‘ldiradi. 
Summalar va muddatlar bo‘yicha 
aktiv va passivlarning o‘zaro 
muvofiqligiga 
rioya qilmaslik asosan jalb qilingan mablag‘lar hisobiga 
faoliyat ko‘rsatuvchi banklarni nihoyatda tang ahvolga tushirishi mum-
kin. Natijada bank kreditorlar oldidagi o‘z majburiyatlarini bajara ol-
maslik holatiga tushishi muqarrar. Shuning uchun ham, bank investitsiya 
qilinayotgan pul mablag‘larining muddati va summasini omonatlar bilan 
kelishgan holda o‘rnatishi lozim. 
Bankda menejmentning 
holati ham uning likvidligini aniqlab be-
ruvchi muhim omillardan hisoblanadi. Boshqaruv samaradorligi quyi-
dagilarda o‘z aksini topadi: 
bank siyosatining mavjudligi va pishiqligi; 
bankning yuksak darajadagi joriy va strategik vazifalarini amalga 
oshirish imkoniyatiga ega bo‘lgan tashkiliy maqbul tarkibi; 

---

157
aktiv va passiv operatsiyalarni boshqarishning ishlab chiqilgan 
mavjud mexanizmi; 
mas’ul qarorlarni qabul qilish imkoniyatlari va h.k. 
Imij
, ya’ni nufuzning yuqori bo‘lishi mazkur bankka boshqa bank-
larga nisbatan o‘z faoliyatidagi mavjud kamchiliklarni oson va zudlik 
bilan bartaraf etishga, bo‘sh mablag‘larni jalb qilishga, depozitlar barqa-
rorligini ta’minlashga imkon yaratadi. 
[101]
. Bank likvidliligini boshqarish deganda likvidlik darajasini 
hamda bank faoliyatining barqarorligi va ishonchliligini ta’minlash 
borasidagi siyosat tushuniladi. Bu siyosat likvidlikni boshqarish bo‘yi-
cha asosiy holatlarni qamrab oladi hamda bankning turli xil moliyaviy 
vositalarni qo‘llashga nisbatan munosabatini, masalan, turli moliyaviy 
vositalardan foydalanishni aniq ifoda etadi. 
Likvidlikni boshqarish siyosati bank boshqaruvi tomonidan ishlab 
chiqiladi va bank Kengashi tomonidan tasdiqlanadi. Bunda likvidlikni 
boshqarish bo‘yicha qarorlar bank Kengashida muntazam ravishda ko‘-
rib boriladi. Har bir bankda resurslarni boshqarish qo‘mitasi tuziladi 
hamda unga likvidlikni samarali boshqarishni ta’minlash maqsadida 
bank turli bo‘linmalari faoliyatlarini muvofiqlashtirish majburiyati yuk-
latiladi. Qo‘mita tarkibiga bankning asosiy tarkibiy bo‘linmalari rah-
barlari kiradi. Unga bank Boshqaruvi raisi rahbarlik qiladi. 
Resurslarni boshqarish qo‘mitasi haftasiga kamida bir marta biznes 
reja va bank faoliyatining iqtisodiy sharoitiga asoslanib resurslarga 
bo‘lgan joriy va istiqboldagi ehtiyojlarni ko‘rib chiqish uchun yig‘iladi. 
Qo‘mita qarorlari bank bo‘linmalari tomonidan amalga oshirilishi lozim 
bo‘lgan tezkor va strategik tavsiyanomalar ko‘rinishida bo‘ladi. 
Likvidlikni samarali boshqarish quyidagi omillar ta’sirida ta’min-
lanadi: 
Bank likvidligini boshqarishni yo‘lga qo‘yishda quyidagi omillarni 
bank va uning atrofidagi muhitning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga 
oluvchi, aniq ifodalangan va hujjatlashtirilgan likvidlikni boshqarish siyo-
satining mavjudligi; 
bankning turli bo‘linmalarining muvofiqlashtirilganligi; 
bank likvidlik holatining monitoringi vazifalari yuklangan bo‘linmaning 
mavjudligi; 
ma’lumotlar bazasini shakllantirish hamda bankning aktiv va passiv 
holatlarini tahlil qilish uchun axborot tizimining mavjudligi.

---

158
tahlil qilgan holda qarorlar qabul qilishi kerak: 
joriy likvidlik holati; 
resurslarga bo‘lgan talabning davriy o‘zgarib turishi; 
resurslarga bo‘lgan talablarning mo‘ljallanayotgan o‘zgarishlari; 
resurslar manbalari. Rahbariyat banklararo bozorda aktivlarni 
sotish va xarid qilishni yoki boshqa manbalarni tanlashi lozim. 
resurslarning qiymati;