Sh. A. Alimov, O. R. Xolmuhamedov, M. A. Mirzaahmedov



Download 2,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet46/57
Sana31.03.2022
Hajmi2,38 Mb.
#521248
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   57
Bog'liq
Algebra. 9-sinf (2014, Sh.Alimov, O.Xolmuhamedov)

6. Sonning standart shakli
, bu
 a

10
n
kabi ko‘rinishdagi yozuv, bun-
da 1
£ 
|
a
| <10, 
n
butun son
a
– sonning mantissasi,
n
sonning
tartibi. Masalan, 345,4 = 3,454

10
2
, 0,003 = 3

10
–3
, –0,12 = –1,2

10
–1
.
7. Yaqinlashish xatoligi.
Yaqinlashishning absolut xatoligi
kattalikning aniq qiymati
bilan uning taqribiy qiymati orasidagi ayirmaning moduli. Agar 
a

taqribiy son, 
x
esa aniq son bo‘lsa, u holda absolut xatolik |
x – a
| ga
teng.
x
=
a
±

yozuvi yaqinlashishning absolut xatoligi 
h
dan ortib ket-
masligini bildiradi, ya’ni |
x – a
|
£ 
h
yoki 
a – h
£ 
x
£ 
a + h
. Bunda 
x
son
a
ga
 h
gacha aniqlik bilan teng deyiladi. Masalan, 
3,14 0,01 yozuvi
p =
±
|
3,14 |
0,01
p -
£
, ya’ni 
p
soni 3,14 ga 0,01 gacha aniqlik bilan tengli-
gini bildiradi.
Sonni kami bilan 10
–n
 gacha aniqlikda yaxlitlashda
verguldan ke-
yingi dastlabki 
n
ta belgi saqlanib qoladi, keyingilari esa tashlab yu-
boriladi. Masalan, 17,2397 sonini kami bilan mingliklargacha, ya’ni
10
–3
gacha aniqlikda yaxlitlashda 17,239, yuzliklargacha yaxlitlashda
17,23, o‘nliklargacha yaxlitlashda 17,2 hosil qilinadi.
Sonni ortig‘i bilan 10
–n
 gacha yaxlitlashda
verguldan keyingi 
n
- bel-
gi (raqam) bir birlikka orttiriladi, keyingi barcha belgilar esa tashlab
yuboriladi. Masalan, 2,5143 sonini ortig‘i bilan mingliklargacha aniq-
likda yaxlitlashda 2,515, yuzliklargacha yaxlitlashda 2,52, o‘nliklar-
gacha yaxlitlashda 2,6 hosil qilinadi.
Ikkala holda ham yaxlitlash xatoligi 10

n
dan ortmaydi.
Eng kichik xatolik bilan yaxlitlash:
agar berilgan sonning birinchi
tashlab yuboriladigan raqami 5 dan kichik bo‘lsa, u holda kami bilan
yaxlitlanadi, bordi-yu, bu raqam 5 dan katta yoki unga teng bo‘lsa,
ortig‘i bilan yaxlitlanadi. Masalan, 8,351 sonini yuzliklargacha yaxlit-
lashda 8,35 ni, o‘nliklargacha yaxlitlashda esa 8,4 ni hosil qilamiz.
x
»
a
yozuvi 
a
son 
x
sonning taqribiy qiymati ekanligini bildiradi.
Masalan, 2
1,4.
»
Nisbiy xatolik absolut xatolikni miqdorning taqribiy qiymati mo-
duliga nisbati (bo‘linmasi). Agar 
x
– aniq qiymat, 
a
– taqribiy qiymat
bo‘lsa, u holda nisbiy xatolik 
|
|
| |
-
x a
a
ga teng bo‘ladi.


213
Nisbiy xatolik odatda protsentlarda ifodalanadi. Masalan, agar miq-
dorning aniq qiymati 1,95 ga teng, taqribiy qiymati 2 ga teng bo‘lsa, u
holda yaqinlashishining nisbiy xatoligi
|2 1,95|
|0,05|
|2|
|2|
0,25 yoki 2,5%.
-
=
=

Download 2,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   57




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish