Ш. А. Агзамова, Э. А. Шамансурова, Д. К. Ганиева, С. А. Убайдуллаева

Қарши кўрсатмалар:
- оғир ортиб борувчи юрак томир етишмовчилиги; 
- ревмокардит қўзғалиши; 
- ѐмон сифатли АГ; 
- миокард ва юрак қаватларининг ўткир яллиғланиш касалликлари; 
- тинч холатдаги тахикардия, экстрасистолия, МА, тахиаритмик шакли. 
 
ЮРАК ЕТИШМОВЧИЛИГИ БОР БОЛАЛАРДА ШЖТ 
ХУСУССИЯТЛАРИ 
ШЖТ ҚАЕни компенсациялаш учун тайинланади (чап қоринчали-димланиш 
белгилари асосан кичик доирада, бунда ҳансираш, йутал, қон туфлаш 
кўзатилиб, юрак астмаси, ўпкалар шиши ривожланиши мумкин; ўнг 

---

364 
қоринчали-катта доирада димланиш, жигар катталашуви, шишлар, асцит 
кўзатилади; болаларда тотал етишмовчилик тез ривожланади).
Мактаб ѐшидаги болаларда ҚАЕнинг IIБ босқичида ШЖТ тартиби 
Машқ-
лар 
қисми 
Вазифалари 
Таркиби 
Доза-
си, 
мин 
Услубий 
кўрсатма-
лар 
Кириш 
Болани 
тинчлантириш, 
диққатини 
активлаштириш 
Уқалаш (силаш 
амаллари) қўл-
оѐқларга, 
Қўл кафтларига актив 
машқлар 
3 
Асосий 
ҚАЕни 
компенсациялаш, 
экстракардиал 
омилларни 
активлаш, 
эмоционал 
тонусни қувватлаш 
ГМ йирик мушаклар 
учучн – пассив, 
ўрталари учун – 
енгиллаштирувчи 
дастлабки ҳолатда ва 
ѐрдам билан. НМ 
статик. Актив машқлар 
майда гуруҳ 
мушаклари учун. 
Бўшашган ҳолатдаги 
машқлар. Дастлабки 
ҳолати – чалқанча 
ѐтган, тизза остига 
валик қўйиб ярим 
ѐтган ҳолатда, танаси 
бироз 35-40 градусга 
кўтарилган, 
болдирлари 30-35 
градусга осилган 
5-8 
Темп 
секинлаш-
ган, нафаси 
эркин, 
ҳаракатлар 
аниқлиги 
талаб 
этилмайди 
Якунлов-
чи 
Эришилган 
компенсатор 
самарани 
ушлаб 
туриш 
Уқалаш (силаш амали) 
қўл ва оѐқларга. 
Активные машқлар 
майда мушаклар учун. 
Статик нафас 
машқлари 
3 
Темп 
секинлаш-
ган 
 
I босқич-жисмоний зўриқишдан сўнг, гўдакларда эмгандан сўнг клиник 
белгилар пайдо бўлиши; IIA босқич-ҳансираш, тахикардия кучсиз намоѐн 
бўлган, етишмовчилик белгилари енгил зўриқишда пайдо бўлиши, тез 

---

365 
чарчаш, қўзғалувчанлик, уйқу бузилиши; IIБ босқич-тинч холатдаги 
ҳансираш ва тахикардия, ҳам кичик, ҳам катта доираларда димланиш 
ривожланиши билан характерланади. Баъзи холларда СЮЕ III босқичида ҳам 
ШЖТ тайинланади. 
ШЖТ усули ҚАЕ босқичи, асосий касаллик характери, ѐшига қараб 
танланади. 5- жадвалда ҚАЕ IIБ босқичидаги машқларнинг тахминий 
таркиби кўрсатилган. ҚАЕнинг IIA босқичида ҳам бемор болалар ѐтоқ 
режимида бўлади, бироқ уларга ѐтоқда ҳолатни эркин алмаштириш, ўтирган 
ҳолатга ўтиш рухсат этилади. 
ШЖТ индивидуал, палатада, машқлар шаклида, давомийлиги 15 мин.дан 
олиб борилади. ДГ қўлланилиб, активлари майда ва ўрта гуруҳ 
мушаклари учун секин темпда, йирик мушаклар учун – методист ѐрдамида; 
НМ статик ва динамик, бўшашган ҳолатда. Дастлабки ҳолатлар – чалқанча ва 
ѐнбош ѐтган, яримѐтган, тўшакда оѐқларини тушириб ўтирган , стулда тўшак 
ѐнида ўтирган ҳолатлар. 
ҚАЕнинг I босқичида болага яримѐтоқ тартиби тавсия этилади. ШЖТ 
машғулотлари махсус хоналарда кичик гуруҳ усулида ѐки индивидуал олиб 
борилади. Барча дастлабки ҳолатлар, ДГ ҳамма мушак гуруҳлари учун, лекин 
оғирлаштирмасдан ва қаршиликларсиз, пиѐда юриш НМ билан биргаликда 
киритилади. Ўрта ва секинлашган темпдаги машқлар давомийлиги 20 
мин.дан олиб борилади.