Servis va turism

2.2Yalpi hududiy mahsulot.
Mustaqillik yillarida milliy iqtisodiyotning hududiy jihatdan muvozanatlashganligini ta’minlash va mintaqaviy nomutanosibligini kamaytirish O’zbekistonda davlat siyosatining ustuvor vazifalariga aylandi.



Keyingi yillarda mamlakatda sodir bo’layotgan tarkibiy o’zgarishlarda hududning roli sezilarli darajada oshdi. Hududning iqtisodiy salohiyati va raqobatbardoshligini oshirishga yo’naltirilgan bir qator chora-tadbirlar amalga oshirildi.

2001-2017 yillarda maqsadli hududiy dasturlarning amalga oshirilishi natijasida Toshkent shahrida (2000 yil bilan taqqoslanganda 4.6 marta), Namangan (3.6 marta), Andijon (3.5 marta), Surxondaryo (3.4 marta) viloyatlarida YAHMning yuqori o’sish sur’atlari ta’minlandi. Shuningdek, kuzatilayotgan davrda YaHMning o’rtacha yillik o’sish sur’atlari Toshkent shahrida 109.5%, Jizzax viloyatida 108.6%, Samarqand viloyatida 108.3%, Namangan viloyatida 107.9%, Qoraqalpog’iston Respublikasida 107.8%, Andijon viloyatida 107.7%, Surxondaryo viloyatida 107.5%ni tashkil qildi.
2001-2017 yillarda YaHMning, o’rtacha respublika darajasi (107.1%) bilan taqqoslanganda, nisbatan kichik o’rtacha yillik o’sish sur’atlari Navoiy (104.2%), Farg’ona (105.6%) va Toshkent (106.3%) viloyatlarida kuzatildi.
O’zbekiston hududlarining iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanish darajasi va iqtisodiy o’sish sur’atlaridagi tafovutlar bir qator obyektiv sabablar- bozor islphotlarining dastlabki davridagi hududiy rivijlanish darajasi, hududiy investitsion jozibadorligi, iqtisodiy-geografik rivojlanishi, infratuzilmasining rivijlanganlik darajasi, innovatsion salohiyati va boshqa ko’pgina omillar bilan izohlanadi.

Respublika YaIMni shakllantirishda YaHMning ulushi bo’yicha Toshkent shahri 15.5% ko’rsatkich bilan yetakchilik qiladi. Toshkent va Samarqand viloyatlari mos ravishda 9.1 va 7.1% ko’rsatkich bilan kiyingi o’rinlarni egallaydi.
YaHMning eng kam ulushi Sirdaryo (2.0%), Jizzax (2.3%), Xorazm (3.2%) viloyatlarida va Qoraqalpog’iston Respublikasida (3.2%) qayd etildi.

Kuzatilayotgan davrda (2001-2017 yillarda) aholi jon boshiga YaHMning yillik o’rtacha o’sish darajasi bo’yicha Toshkent shahrida (8.6%), Jizzax viloyatida (8.6%), Qoraqalpog’iston Respublikasida (6.6%), Samatqand viloyatida (6.3%), Namangan viloyatida (5.8%), Andijon viloyatida (5.8%) nisbatan yuqori o’sish sur’atlari qayd etildi. Bu esa, sanoat va xizmat ko’rsatish sohalarining jadal rivojlanishi natijasida ro’y berdi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlari bo’lib, xom-ashyo qaramlikni kamaytirishni ko’zda tutuvchi diversifikatsiyalash, yuqori ulushi qo’shilgan qiymatga ega tarmoqlarni rivojlantirish va yuqori texnologiyali ishlab chiqarishni o’zlashtirish hisoblanadi. Mustaqillik yillarida O’zbekistonning iqtisodiy rivojlanishi iqtisodiy o’sish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish va hududlarning investetsion jozibadorligini oshirishga yo’naltirildi.
Hududlar iqtisodiyotini tashkil qilishni takomillashtirishga yo’naltirilgan chora-tadbirlar xom-ashyo ishlab chiqarishga yo’nalganlikni bartaraf etish, ishlab chiqarish texnologik bazasini shakllantirish va hududlarning ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishidagi nomutanosibliklarni kamaytirish imkonini beradi.