“Сервис” илмий-амалий журнал

Номланиши 
АҚШ 
ЖАР 
Россия 
GI (government issue ёки 
general issue) 
1900-1922 
1910-1929 
1900-1923 
ВВ (baby boomers) 
1943-1963 
1950-1970 
1943-1963 
Generation X 
1963-1982 
1970-1990 
1964-1984 
Generation Z ёки 
Millennium (янги минг-
йиллик авлодлари) 
1983-2000 
1990-2005 
1985-2000 
Generation Y 
2000-2020 
2005-2020 
2000-2020 
Дивайс эпохасида туғилганлар (“янги минг йиллик авлоди” – “millennials”) 
учун рақамли технологиялар ҳар томонлама қулайлик касб этса, Generation Bbда 
ушбу жараён фарқли тарзда амалга ошиши кузатилган. Масалан, қуйида 
University of Liverpool (Barclays, England) тадқиқотларидан мисол келтирамиз [3]: 
№ 
Номланиши 
BB 
X 
Millennium 
1. 
Ижтимоий тармоқдан фойдаланиш 
кўрсаткичлари 
30% 
50% 
75% 
 
бир кунда бир неча марта 
11% 
19% 
29% 
 
бир кунда бир марта 
26% 
29% 
26% 
 
2. 
ТВни 24 соат давомида 1 соатдан ортиқ 
кўриш 
58% 
67% 
57% 
 
3. 
Асосий ахборот манбаси 
 
ТВ 
76% 
61% 
65% 
 
Интернет 
30% 
53% 
59% 
 
Газета 
34% 
24% 
24% 
 
Радио 
20% 
22% 
18% 
 
4. 
Сўнги 24 соатда газета ўқиганлигини 
таъкидлаганлар 
58% 
50% 
43% 
Демак, мазкур сегментациядан келиб чиқиб, рақамли ва анъанавий реклама 
воситаларини қўллаш хусусиятлари фарқланади. Ҳар қайси авлодга унинг 
ижтимоий ва руҳий ҳолатидан келиб чиқиб хоҳиш-истак ва қизиқишлари тавсифи 
тузилади. Натижада, рекламанинг таргетлаштирилганлик аниқлиги ортади. 
Ахборот сиғимига нисбатан вақт ресурсларининг етишмаётганлиги 
ахборотнинг эскириш кўрсаткичларини тезлаштириб юборди. Шу боисдан газета 
ва журналлардаги реклама қаторларига истеъмолчилар томонидан сарфланадиган 
вақт меъёри 1-2 сониядан ошмайди [4]. Истеъмолчининг эътиборини яшин 
тезлигида тортиш учун қўллаш урф бўлиб бораётган “fake news” (“сохта 
хабар”)ларнинг кўпайиши реклама ва ахборот бозорига янги терминларнинг 
кириб келиши ва уларнинг амалиётда қўлланилишига сабаб бўлмоқда. Хусусан, 

---

“Сервис” илмий-амалий журнал
2018 йил 2-сон 
150 
2016 йилдаги Оксфорд луғатида “йил сўзи” дея эътироф этилган “постҳақиқат” 
(инг. “post-truth”, русча “постправда”) термини ва унга берилган таъриф 
истеъмолчи эътиборини тортиш ва уни ушлаб туришнинг нисбатан камхарж, 
аммо нохолис йўлларини таърифлайди: “Жамоатчилик фикрини шакллантиришда 
холис фактларга эътибор қаратишга нисбатан ҳиссиёт ва шахсий эътиқодларга 
урғу беришнинг устувор дея ҳисобланиш ҳолати” [5]. Бир жумлада айтганда, 
ҳиссиётларнинг фактлардан устун келиши. 
Масаланинг яна бир жиҳати шундаки, информацион муҳитдаги рақобат, 
фуқаровий репортёрликнинг ривожланиши, янгиликларнинг тез эскириб қолиши 
каби омиллар босма ОАВлар ўртасида “fake news”лардан илғорлардан бўлиб 
иқтибос олишга, истеъмолчи аудиториясини эгаллаш учун постҳақиқатлардан 
кенг кўламда фойдаланишга ундамоқда. Бу ҳолат истеъмолчиларда ишонч 
капитали нуфузининг пасайишига туртки бўлиши табиий. 
Информацион макон тобора мураккаблашиб бораётган мазкур вазиятда 
маркетинг коммуникацияларидан фойдаланиш унинг фақатгина иқтисодий 
ёндашуви билан чекланиб қолиши мақсадга мувофиқ бўлмай қолишини 
кўрсатмоқда. Бунинг учун маркетингда истеъмолчилар психотипларини чуқур 
таҳлил қилиш, нейромаркетинг воситаларини кенг қўллаш услубларини ўрганиш, 
энг муҳими, human-centric approach тамойилларига устуворлик қаратиш 
мамлакатимиз иқтисодиётида яратилаётган неъматларнинг хориж бозорида ўз 
ўрнини топишига ўзининг ижобий таъсирини кўрсатади.