“Сервис” илмий-амалий журнал

Модернизациялаш жараёнлари – бу корхоналар, муассасалар ва 
ташкилотларни энг замонавий техник ва технологик қайта жиҳозлаш, юксак 
самарали асбоб-ускуналарни харид қилиш ҳамда замонавий технологияларга 
асосланган янги ишлаб чиқаришни ташкил этиш, уларни турли ички ва ташқи 
манбалар, авваламбор, тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар асосида, 
шунингдек корхоналар ва аҳоли маблағлари, тижорат банклари кредитлари ҳамда 
давлат бюджети ва бюджетдан ташқари жамғармалар маблағлари ҳисобидан 
амалга оширилишидир. 
Капитал инвестициялар – бу хўжалик юритувчи субъектларни 
модернизациялаш, уларни реконструкция қилиш, кенгайтириш, юксак самарали 
асбоб-ускуналарни харид қилиш ҳамда замонавий технологияларга асосланган 
янги ишлаб чиқариш объектларини қуришга турли манбалар ҳисобидан 
йўналтирилган маблағлари мажмуаси. 
Бизнингча, модернизациялаш жараёнларини, шунингдек уларга 
киритилаётган капитал инвестицияларни ҳисоб объектлари сифатида таснифлаш 
негизига ҳозирги шароитда қуйидаги иккита белгини олиш мақсадга мувофиқдир: 
1) 
модернизациялаш 
жараёнлари 
ва 
уларга 
киритилаётган 
капитал 
инвестицияларнинг йўналишлари; 2) модернизациялаш жараёнлари ва уларга 
киритилаётган капитал инвестициялар манбаларининг турлари. 
Корхоналар, муассасалар ва ташкилотларда амалга оширилаётган 
модернизация жараёнларини ва уларга киритилаётган капитал инвестицияларни 
ушбу белгиларига кўра бухгалтерия ҳисобида қуйидагича таснифлаш ўта 
муҳимдир (1-расмга қаранг). 
Иккинчи йўналиш – бу модернизациялаш жараёнлари ва уларга 
киритилган капитал инвестициялар тизимли ҳисобини янада такомиллаштириш.
Бизнинг фикримизча, модернизациялаш жараёнлари ва уларга киритилган 
капитал инвестицияларнинг тизимли ҳисобини юритиш услубияти улар 
тўғрисидаги ахборотларни модернизациялаш жараёнлари ҳамда уларга 
киритилган капитал инвестицияларнинг юқорида келтирилган таърифи, тавсифи 
ва таснифидан келиб чиқиб шакллантириш имконини бериши лозим. Таъкидлаш 
жоизки, республикамизда амалда бўлган 21-сон БҲМС «Хўжалик юритувчи 
субъектлар молиявий-хўжалик фаолияти бухгалтерия ҳисоби счётлар режаси ва 
уни қўллаш бўйича йўриқнома»
1
корхона, муассаса ва ташкилотларда амалга 
оширилаётган модернизация жараёнлари ва уларга киритилган капитал 
инвестициялар тўғрисидаги ахборотларни ушбу талаблар асосида тизимли 
шакллантириш талабларига тўлиқ жавоб бермайди. Чунончи, унда назарда 
тутилган счётлар тизими ҳам таркиби, ҳам номи бўйича ҳозирги шароитда 
корхоналар учун ўта муҳим бўлган модернизациялаш жараёнларини, уларга 
киритилаётган инвестициялар ҳамда бу инвестицияларнинг манбаларини 
бевосита ўзида акс эттирмайди. Шунингдек, 21-сон БҲМСда назарда тутилган 
0800 «Капитал қўйилмаларни ҳисобга олувчи счётлар» тизимига очилган барча
счётлар ўзининг номи ва мақомига кўра модернизациялаш йўналишлари ва
1
Ўз.Р. Адлия вазирлиги томонидан 2002 йил 23 октябрда рўйхатга олинган, № 1181. 

---

“Сервис” илмий-амалий журнал
2018 йил 2-сон 
138