“Сервис” илмий-амалий журнал 020 йил 4-сон сервис

“Сервис” илмий-амалий журнал 
 
2020 йил 4-сон 
171 
ни ижтимоий ҳимоя қилиш.
Ижтимоий суғуртанинг муҳим функцияси меҳнат ресурсларини такрор ишлаб 
чиқариш учун зарур бўлган шарт-шароитларни яратиш, суғурта ҳодисалари юз берганда 
суғурта захираларини ўзаро бирдамлик асосида қайта тақсимлаш ва суғурталанганларни 
ижтимоий ҳимоя қилишдан иборат.
Ижтимоий суғуртанинг муҳим функция ва асосий вазифалари уларнинг шакллари 
орқали намоѐн бўлади (1-расм). 
 
 
 
 
 
 
1-расм. Ижтимоий суғурта шакллари
1
Мақсадли бюджетдан ташқари (давлат ѐки жамоат) жамғармалар орқали тақдим 
этиладиган давлат ижтимоий кафолатларининг бир тури мажбурий ижтимоий суғуртани 
ҳамда давлат томонидан суғурта кўмаги бўлмаган тақдирда жамоавий бирдамлик ва ўзаро 
ѐрдам тамойилига асосланган суғурта тури ихтиѐрий ижтимоий суғуртани ифода этади. 
Умумий мажбурий суғурта – бу меҳнат шартномаси бўйича ишлайдиган барча 
шахсларга дахлдор бўлган суғурта тури. Мажбурий касбий суғурта эса оғир жароҳат, 
хавфли меҳнат шароитлари билан боғлиқ соҳаларда ишлайдиган шахсларга нисбатан 
қўлланиладиган суғурта туридир.
Ижтимоий суғурта ва уни ташкил этиш объектив иқтисодий қонуниятларга 
асосланиши лозим. Ижтимоий суғурта тизимида молиявий муносабатлар базис сифатида 
қатнашиб, бошқа қисмлар усқуртма ҳисобланади. Ижтимоий суғурта институтлари 
1
Тадқиқот натижалари асосида муаллиф томонидан тузилган. 
Ижтимоий 
суғурта 
шакллари 
Ҳуқуқий 
мақоми 
бўйича 
Ташкилий
-ҳуқуқий 
ҳолати 
бўйича 
Ташкилий
шакли 
бўйича 
Суғурта-
ланган 
рисклар 
бўйича
Мажбурий:
умумий ва касбий 
Ихтиѐрий (хусусий) 
Нодавлат
Касбий
Ҳудудий
Корпоратив 
Шахсий
Давлат
Касаллик 
Кексалик
Ногиронлик 
Боқувчисини 
йўқотганлик 
Ишлаб чиқаришдаги 
бахтсиз ҳодиса ва касб 
касалликлари 
Ишсизлик ва бошқ. 
 Пенсия суғуртаси: 
ѐшга доир, 
ногиронлик, 
боқувчисини 
йўқотганлик, хизмат 
қилган йиллари учун; 
 Ишсизлик 
суғуртаси; 
 Тиббий суғурта; 
 Вақтинчалик 
меҳнатга 
лаѐқатсизлик 
суғуртаси (касаллиги 
бўйича, оналик, бола 
парвариши); 
 Ишлаб 
чиқаришдаги бахтсиз 
ҳодисалар ва касб 
касалликларидан 
суғурталаш 

---