Семинар ўтказиш юзасидан тавсиялар Мавзу: Ижтимоий-психологик муаммолари мавжуд бўлган болалар билан ишлаш

Кайфиятини баҳолаш. Биринчи учрашувдаёқ боланинг кайфиятини, унинг намоён этаётган эмоциялари кучлилигини ва ифодалилигини баҳолаш муҳим ҳисобланади. Хавотирланиш, руҳий тушкунлик, қўрқув, айбдорлик ҳисси, тажовузкорлик, лоқайдлик каби бахтсизлик белгиларига алоҳида эътибор қаратиш зарур. Кайфияти ёмонлиги яққол намоён бўлган ҳолларда (депрессия) болада жонига суиқасдлик фикрлари йўқлигига ишонч ҳосил қилиш керак. Агарда бола билан алоқада бўлиш давомида суиқасдлик мақсадини ва уларни амалга оширишга интилишини очиқ айтадиган бўлса дарҳол шифокор, психиатр, психолог билан учрашув ташкил қилиш керак. Бундан ташқари бола ғалати ҳаракатлар қилса, унда галлюцинациялар мажуд бўлганида ҳам шифокор-психологга мурожаат этиш зарур. Агарда маслаҳатлар давомида бола ҳаддан ташқари хавотирланса ва тинч ўтира олмаса, бу ҳолат хавотирланиш ва қўрқув оқибати, диққатни жамлай олмаслиги оқибати ёки гиперфаоллик синдроми намоён бўлиши эмаслигини аниқлаш зарур. Нима бўлганда ҳам ўз талабларини тушунтириб, оғзаки кўрсатмаларни намойиш этиб, ўзининг илтимосларини бир сўзлар билан бир неча бор такрорлаб қатъий ва изчиллик билан ҳаракат қилиш керак. Фақатгина ишониш ва хавфсизлик муҳити ҳосил қилингандан кейингина (бунинг учун эса бир неча бор учрашиш керак бўлиши мумкин) танглик вазияти билан боғлиқ масалаларга ўтиш мумкин: «Сен билан бирор-бир ёмон ҳолат содир бўлмадими? Сенга ёқмайдиган бирор-бир иш қилганларми?» ушбу босқичда вазиятни аниқлаш учун проектив расмлар, проектив хаёлот ёки расм чизишдан (айниқса мактабгача ёшдаги ва кичик мактаб ёшидаги болалар билан) фойдаланиш мумкин. Агарда маслаҳатчида жиддий когнитив ёки аффектив бузилишларга шубҳа туғилса бола билан махсус чуқурлаштирилган тест синовларини ўтказиш керак бўлади. Маслаҳатчи биринчи навбатда болага қулоқ солиши кераклигини ва фақатгина бола гапиришга тайёр бўлган мавзуларда гапириши кераклигини ёдда тутиши керак. Бу ишларнинг барчасини жуда юмшоқ, боланинг хавфсизлиги ҳақида қаттиқ ғамхўрлик билан амалга ошириш керак.
Боланинг хулқини ва умумий ҳолатини таҳлил қилиш. Танглик вазиятини бошдан ўтказган бола хулқини мисол учун қуйидаги схемадан фойдаланиб таърифлаш мумкин.