|
18-MAVZU. ESTETIKANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI
282
ha m mu him ma sa la bo ‘lib k e lga n. Og ‘ir me hnat ni e ng illa s ht ir is h, erk in la s ht ir is h
ma qs ad ida inso n qa d imda n u n i bad iiyla sht ir is hga , e st et ik la s ht ir is hga int ilg a n.
Bu nga ha lq o g‘zak i ijo d id ag i me hnat t urlar ig a bag ‘is h la ng a n qo ‘s hiq lar ya xs h i
miso ld ir . U lar me hnat jar a yo nin ing q iz iq a r li, «ic hd a n» bo ‘lma s a ha m, «t as hd a n»
go‘zal, musiqiy, badiiy bo ‘lib ko‘rinishiga xiz mat qilgan.
Ho z irg i pa yt d a me hnat jara yo nin ing ha m «ic hd a n», ha m «t a s hda n» go ‘za l
bo‘lishini ta’minlashni uyg‘un tarzda amalga oshirish do lzarb ahamiyat kasb
et gan. Bu nd a ya na d iza ynn ing ha l q ilu vc hi a ha miyat ga ega ek a nin i t a’k id la s h
lo z im.
Me hnat est et ik as id a d iz a ynga bo ‘lg a n t a la b ko ‘p yo q la ma lik t a biat ig a ega .
Unda faq at t exn ika viy go ‘za llik e ma s, bo t unis ic ha t e xno lo g ik jara yo n va is h la b
c hiqar is h jo yi – ma ko n go ‘za llig i ha m d iza yn qo nu n-qo id a lar ig a bo ‘ys u nis h i:
inso n – t exnik a – mako n t iz imin ing e st et ik las his h i ro ‘y berad i.
Me hnat bila n na fo sat ning o ‘z aro a lo qas i t o ‘g‘r is id a ukra ina lik est et ik o lim
D. YU. Ku c her yuk d iqq at ga sazo var fik r lar bild irad i: «Me hnat ning ma z mu n i
a yna n o ‘z in i qadr iyat s ifat ida na mo yo n q ilis h i bila n be lg ila na d i, – de b yo zad i u.
– Nafosat ham mehnatning mazmuniy jihat iga aloqador»
. Bu ng a miso l
t ariq as id a u inso n o ‘z ru hiy- fiz io lo g ik qu vvat ining me hnat jara yo n in i bo s hq ar is h
ma ho rat ig a ega lig id a n ruhla n is h in i va bu t un vu jud i bila n est et ik qu vo nc hn i his
et is hin i t a ’k id la b o ‘t ad i. Dar haq iq at , bu nd a y ho lat da inso nning ijo d iy
mu no s a bat i, ru hiy ko ‘t ar ink ilig i me hnat bila n e st et ik a ning u yg‘u nla s hib
ket is hig a o lib ke lad i, na fo sat me hnat jar a yo nin i jo nla nt irad ig a n ho d isag a, u n i
go‘zallasht iradigan qudratga aylanadi. Buning uchun inso n – texnika – mako n
t iz imida, ya ’ni, dast go hlarda n t o rt ib, de vo ru imo rat largac ha , gu lt u vakd a n t ort ib,
darparda lar gac ha bo ‘lg a n mu hit d a d iza yn erning ijo d iy yo nda s hu v i lo z im; bu nd a
rang lar na fo s at i ha m a lo h ida ro l o ‘yna yd i.
N ima u c hu nd ir biz, me hnat est et ik as i de ga nda, ko ‘p inc ha faq at jis mo niy-
mo d d iy me hnat jara yo nla r idag i na fo sat ni t ushu na miz va a so sa n u ni zo ‘r ber ib
t adq iq et is hga ur ina miz. Va ho la nk i, ma ’na v iy-aq liy so ha lar dag i me hnat ha m
jidd iy e ’t ibo rga, est et ik t a hlilga lo yiq. M asa la n, t eat r san’at id ag i me hnat ni o lib
ko‘raylik. Ulug‘ rejissyorimiz Mannon Uyg‘ur yangi spektaklni tayyorlashda
«o‘z i ham t inmagan, boshqalarni ham t indirmagan». Repet itsiya payt ida
t ushlikk a c hiq is hg a vaqt to po lma ga nid a n u ng a u yida n o vqat o lib ke lis hga n.
Spekt ak ld a n so ‘ng t unlar i t a hlil bila n s hug ‘u lla ng a n, t eat r san’at ining mu him
ma sa la lar ig a do ir qo ida lar in i qo g‘o zga t ushirga n. Bu yu k fra nsuz yo zu vc his i
Ba lz ak ninng e sa, ku nig a 14-16 so at la b is hlag a ni ha mmag a ma ’lu m. Me hnat
t ufa ylig ina sa n’at ko r o ‘z ist e’do d ini na mo yo n q ila o lad i, a yn i p a yt da a na s hu
«o‘z ini qiynash»dan u butun borlig‘i bilan quvo nch hissini tuyadi. Badiiy ijod
est et ik fao liyat s ifat ida sa n’at ko r uchu n do imo “s hir in azo b”, «go ‘za l a ’mo l» –
est et ik za vq ma nba i.
Fa nda ha m me hnat ning o ‘r ni, u o limga berad iga n e st et ik za vq, qu vo nc h
san’atdagidan kam emas. Ilmiy mehnat tabiatan estet ik kechinmalarga bo y,
c hu nk i u nd a bilimga bo ‘lg a n isht iyo q ni, ijo d his s in i va inso nning ha yrat la nis h
qo biliyat ini na mo yo n q ilu vc h i bo t iniy k uc h ma vju d. To ‘g‘r i, bir p a yt lar fa n
his s iyo t ga ber ilma sda n, so vuq qo n va h o liso na haq iq at ni bilis hg a a so s la nad i,
dega n fikr huk mro n ed i, bu ng a sa ba b q ilib, bu nda y qara shning ma jo z i y
t afakkurda n yiro q lig i ko ‘r sat ila rd i. Ho z irg i pa yt da u ning a ksi isbo t t a la b
q ilma yd ig a n haq iq at ga a yla nga n. Zo t an, fa n t ar ix i u nd a ikk i sifat ni – a x lo q iy-
sha xsiy va est et ik ibt ido ning ma v jud lig in i t a’k id la b t urad i. Bu ni V. A. Eng e lgart
shu nd a y ifo da la yd i: «I jo d.. . – sa n’at ning mo hiyat i. U xudd i shu dara ja da fa nnin g
Кучерюк Д.Ю.
Эстетика труда. Киев, «Виша школа», 1989. С. 276.
Do'stlaringiz bilan baham: |
