Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

7-MAVZU: TARIXIY JARAYONDA JAMIYATNING MADANIY VA MA’NAVIY QADRIYATLARI. 
JAMIYAT VA TARIX FALSAFASI
 
111 
san’at ko‘rgazmalarida biror marta ham namoyish etilmagan, chunki nufuzli hay’at uning 
asarlarini diqqatga sazovor deb hisoblamagan va shu kabilar. Ayni hol shu bilan izohlanadiki, 
ehtiyojlar anglanishi yoki anglanmasligi yoinki noto‘g‘ri anglanishi mumkin. SHu sababli 
amalda muhim hodisalar qadriyatlar sifatida idrok etilmasligi, amalda qimmatga ega bo‘lmagan 
narsa esa, yanglish tarzda qadriyat sifatida tasavvur qilinishi mumkin. 
Jamiyat va inson hayotida qadriyatlarning roli. 
Ularni quyidagi uch guruhga ajratish 
mumkin: 
1. Inson va jamiyat uchun ikkinchi darajali ahamiyatga ega bo‘lgan qadriyatlar. Bu shunday 
qadriyatlarki, ularsiz jamiyat va insonning normal faoliyati izdan chiqmaydi. 
2. Kundalik hayot va ehtiyojlar bilan bog‘liq bo‘lgan qadriyatlar. Bu guruhga aksariyat moddiy 
va ma’naviy qadriyatlar kiradi. Bular insonning moddiy va ma’naviy ehtiyojlarini qondirish, 
jamiyatning normal faoliyat ko‘rsatishi va rivojlanishini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan 
qadriyatlardir. 
3. Oliy qadriyatlar – bu o‘z ahamiyatiga ko‘ra eng yuksak darajada turuvchi, odamlarning 
fundamental munosabatlari va ehtiyojlarini aks ettiruvchi qadriyatlardir. Oliy qadriyatlarsiz 
nafaqat inson shaxs sifatida kamol topa olmaydi, balki jamiyat ham normal hayot kechira 
olmaydi. Oliy qadriyatlarning mavjudligi doimo individning shaxsiy hayoti chegarasidan chetga 
chiqish bilan bog‘liq. Ular individni uning o‘zidan yuksak bo‘lgan, uning hayotini belgilaydigan, 
uning taqdiri uzviy bog‘liq bo‘lgan narsalar bilan oshno etadi. Ayni shu sababli oliy qadriyatlar 
odatda umuminsoniy xususiyat kasb etadi. 
Insonning o‘zi qadriyat hisoblanadimi, degan savolning ikki tomoni bor 1) inson uchun boshqa 
odamning va umuman insonning qimmati nimada? 2) uning o‘z hayotining qimmati nima bilan 
o‘lchanadi? Tafsilotlarga berilmay shuni qayd etamizki, bu savollarga javoblar aniq va uzil-kesil 
bo‘lishi mumkin emas. Gap shundaki, individning boshqa odamlarga qiziqishi odamlar 
qandayligigagina emas, balki uning o‘zi qandayligiga ham bog‘liq bo‘ladi. Bunga yana shuni 
qo‘shimcha qilish joizki, inson hayotining va insonning qimmati to‘g‘risidagi masalaning 
qo‘yilishi tarixiy sharoitlar bilan bevosita bog‘liq. Masalan, O‘rta asrlarda feodal o‘z 
krepostnoyini o‘ldirishi jinoyat hisoblanmagan va jazoga tortilmagan. Hozirgi vaqtda har bir 
kishining yashash huquqi tan olingan va odam o‘ldirish u yoki bu tarzda jazolanmaydigan 
mamlakat mavjud emas. Xullas,inson – alohida, mutlaq qadriyat. Qolgan barcha qadriyatlar 
inson manfaatlari nuqtai nazaridan baholanadi. Har bir shaxs hayotda ma’lum bir maqsadni 
ko‘zlab harakat qiladi. Biroq uning maqsadi ma’no va mazmuni jihatdan har xil bo‘lishi 
mumkin.