Selluloza ishlab chiqarish texnologiyasi

NAZORAT SAvOLLARI
1. Bir yillik o‘simliklarni uzluksiz pishirishda qanday apparatdan foy-
dala niladi?
2. Poya bo‘lakchalarini zichlanishining qanday usullari mavjud?
3. Bir bosqichli pishirish usulida qanday amallar ketma-ket bajariladi?
4. Bir yillik o‘simliklarni pishirishda qanday qozonlardan foydalaniladi?
5. Sellulozani yuvish va saralash qanday qurilmalarda amalga oshiriladi?

---

41
vIII BOB. PAXTA SELLULOZA TEXNOLOGIYASI
8.1. Umumiy ma’lumotlar
Eng toza selluloza paxta momig‘idan olinadi. Paxta momig‘i 
tarkibida 96 % gacha selluloza bo‘ladi. Paxta momig‘idan selluloza 
olish uchun u ishqorning 1,5 % li eritmasida 3–4 atmosfera bosim 
ostida 4–6 soat qaynatiladi, so‘ngra yuviladi va natriy gipoxlorit 
yoki vodorod peroksid eritmasi bilan oqartiriladi. Bunday usul 
bilan tozalangan paxta momig‘i tarkibida 98–99 % selluloza bo‘ladi. 
Mamlakatimizda 5 ta selluloza va uning asosida qog‘oz ishlab chiqa-
rish korxonalari mavjud. Bu korxonalarda selluloza ishlab chiqarish 
texnologiyasining o‘xshash va farqlari bor. Texnologik jarayon larning 
o‘xshashligi quyidagilar: paxta momig‘i mexanik qo‘shim chalardan 
tozalanadi, pishiriladi, yuviladi, oqartiriladi, quritiladi. farqi esa 
texnologik jarayonlarning davriy yoki yarim davriy usullarda borishi 
hamda o‘rnatilgan apparatlarning turlarida hisoblanadi.
Asosiy kimyoviy jarayonlar
. Paxta momig‘i mexanik qo‘shim cha-
lardan tozalangach, namlanadi (pishirish jarayoni yaxshi o‘tishi uchun), 
ishqor bilan pishiriladi va natriy gipoxlorit yoki vodorod peroksidi 
bilan oqartiriladi. Bunda quyidagi kimyoviy jarayonlar boradi:
a) ishqoriy selluloza hosil bo‘ladi:
[C
6
H
7
O
2
(OH)
3
]
n 
+ NaOH ↔ C
6
H
7
O
2
(OH)
2
ONa + H
2
O
↑↓
C
6
H
7
O
2
(OH)
3
+ NaOH ↔ [C
6
H
7
O
2
(OH)
3
]
n 
.
NaOH.
Bu reaksiyaga turli xil omillar turlicha ta’sir ko‘rsatadi. Bular ichida 
reaksiyaga kirishayotgan ishqor konsentratsiyasi va reaksiya olib 
borilayotgan temperatura muhim ahamiyatga ega.