Scientific progress volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 2 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 736
INGLIZ VA 
O‘ZBEK TILLARIDAGI
 TAFAKKUR FE
’
LLARINING TAHLILI 
 
Zilola Xabibullayevna Abidova 
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti 
 
ANNOTATSIYA 
Ushbu maqolada ingliz tilida tafakkur 
fe’llari
ning struktur-semantik, leksik, 
morfo
logik belgilar va qismlarning o‘zaro bog’lanish xarakteriga ko‘
ra tasnifi keltirildi. 
Oldin yaratilgan tasniflarga tayangan holda ishda tafakkur 
fe’llarining birgina
qirrasini 
ko‘
rsatuvchi - qismlari tuzilishi jihatdan tasnifi berildi. 
Kalit so‘zlar
: 
o‘
zbek tilshunosligi, tafakkur 
fe’llari,
tarix, nazariya, tasnif, sodda 
gaplar. 
Kirish:
Ingliz tilida 
tafakkur fe’llarining 
tadqiqi 
o‘
z tarixiga ega. XVII ikkinchi 
yarmida K.Kuper tomonidan yaratilgan asarlarda ilk ma’lumot uchraydi. Shu asr
yetakchi olimi R.Lout bu nazariyan
i davom ettiradi. XIX asrning o‘
rtalarida ingliz tilida 
tafakkur fe’llarining 
nazariyasi shakllana boshladi va XIX asrning ikkinchi yarmida 
ingliz normativ grammatikasida 
tafakkur fe’llarining 
shakllangan va hozirgi davrgacha 
hech o‘
zgarishsiz saqlanib kelmoqda. 
Ingliz tilida 
tafakkur fe’llarining 
t
alqini va tasnifi muammosini ko‘
rib chiqar 
ekanmiz teng va tobe tarkibli tipik turlarning ke
ng tarqalganiga amin bo‘
ldik. Ingliz 
tilidagi 
tafakkur fe’llarining 
tarkib jihati
dan boshqa tillarda qo‘llangan 
tafakkur
fe’llari
dan farq qilmaydi. 
Ingliz tili 
tafakkur fe’llarining 
asos tarkibidagi sodda gaplarda, albatta ikki asos 
(ega va kesim) bo‘
lishi shart degan qoid
a hamma vaqt ham o‘
z aksini topmaydi, teng 
tarkibli tafakkur
fe’llarining
, birinchi qism bir tarkibli, boshqalari esa ikki tarkibli 
bo
‘lishi mumkinligi ko ‘
rildi. 
Asosiy qism:
Ushbu maqolada ingliz tili 
tafakkur fe’llarini
turli tayanch nuqtalari 
asosida ta’riflangan. Uning talqini va
tasnifi muammosiga ingliz tilshunoslari bilan bir 
qatorda g’arb olimlari nuqtai
-nazaridan kelib chiqib yondashildi. Keltirilgan hamma 
tasnif (turli tillar grammatikalarida berilgan)larda ham sodda gap asosida ega olingan. 
Shuning uchun tasniflar ko‘
p b
o‘
l
sada ular o’xshashdir. Vaholangki har bir til, ayniqsa, 
har-
xil oilalarga mansub tillar o’z xususiyatlariga ega va ularni bir
-biriga singdirish 
mumkin emas. 
Ingliz olimlarining 
tafakkur fe’llari masalasiga bag’ishlangan ilmiy ishlari tahlili 
berildi. Tas
niflarda qo’shma gaplarning turli belgilariga aralash holda tayanilganlik 
ko’rsatilgan.
Ingliz olimlarining boshqa tilshunos olimlar kriteriyalari asosida, qo’shma gap 
ta’rifi asosi keltirildi. Olimlar nuqtai
-nazaridan (ular ilmiy asarlari asos qilib olinib) 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3