Scientific progress volume ǀ issue ǀ

AGRICULTURAL TURNOVER 
 
ABSTRACT 
The article presents the existing experiences in conducting a complete inventory 
of land plots, as one of the main types of activities when involving in agricultural 
turnover, previously knocked out of circulation irrigated arable land, establishes the 
roles and places of inventory in the organization of the use of irrigated arable land of the 
republic. In addition, the paper presents the specific results of the work on the inventory 
of land resources in the United States of America, as one of the developed countries in 
the field of this work at the state level and has accumulated extensive experience in this 
area, specific proposals are made on the use of the experience gained in this work in the 
republic.
 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 
ǀ
ISSUE 2 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 626
Keywords. 
Disturbed lands, land accounting, quantity, quality, land inventory, 
legal status of lands, location, arable land, pastures, hayfields, rural lands, forests, water 
resources, water use, settlements 
Кириш.
Расмий маълумотларга қараганда, республикамизда қишлоқ 
хўжалигига мўлжалланган ерларнинг умумий майдони 20236,3 минг гектарни, 
шундан ҳайдалма ерлар 3988,5 минг гектарни, кўп йиллик дарахтзорлар 383,1 
минг гектарни, бўз ерлар 76,0 минг гектарни, пичанзор ва яйловлар 11028,3 минг 
гектарни, бошқа ерлар 4760,4 минг гектарни ташкил этади [
1]. 
Охирги 
йилларда 
мамлакатда 
ер 
ва 
сув 
муносабатларини
такомиллаштириш, қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер майдонларини 
оптималлаштириш ва уларни ажратишнинг соддалаштирилган тартибини қўллаш, 
ер 
- 
сув ресурсларидан фойдаланишда бозор механизмлари, инновацион ва 
ресурстежамкор технологияларни
жорий қилиш, паст хосил берадиган пахта ва 
ғалла майдонларини қисқартириш ҳамда улар ўрнига юқори даромад 
келтирадиган,
экспортбоп маҳсулотлар етиштиришга йўналтирилган қатор чора 
тадбирлар амалга оширилмоқда
[2-4]. 
Аммо ушбу ижобий натижалар билан бир қаторда аҳоли сонининг юқори 
суратларда ўсиб бориши билан узвий боғлиқ холда қишлоқ хўжалиги ерларининг 
бошқа тоифаларга ўтказилиши ва бошқа қатор объектив сабабларга кўра охирги 
20- 
25 йилда ҳар бир одам хисобига тўғри келадиган суғориладиган ерлар 
миқдори 25 фоизга(0,24 гектардан 0,15 гектаргача), ўртача йиллик сув таъминоти 
даражаси эса 3048 метр кубдан 1590 метр кубгача қисқарди [
5
]. Узоқ йиллар 
давомида қишлоқ хўжалиги
ерларидан нооқилона фойдаланиш,ер қонунчилиги 
талабларини
бузган холда уларни бошқа мақсадлар учун ажратилиши ёки 
ўзбошимчалик билан эгаллаб олиниши, вақтинчалик ажратилган қишлоқ 
хўжалиги ерларини фойдаланиб бўлинганидан кейин қишлоқ хўжалигига 
қайтаришда уларни холатини яхшилаш бўйича бажариладиган
рекультивациялаш
ишларни ўз вақтида бажарилмагани ёки сифатсиз бажарилиши оқибатларида 
суғориладиган қишлоқ хўжалиги ерларининг миқдори камайиб, сифати эса 
пасайиб кетмоқда. Хусусан, кейинги 10
-
12 йил
давомида махсус давлат 
дастурлари асосида суғориладиган қишлоқ хўжалиги ерларининг мелиоратив 
холатини яхшилаш, суғориш суви билан таъминлаш тизимини тартибга солиш 
бўйича бажарилан катта ҳажмлардаги ишларга қарамасдан экин ерларининг
унумдорлик кўрсаткичи республика бўйича 54 балл атрофида қолмоқда
[6]. 
Шундай экан, яқин истиқболда суғориладиган экин ерларини
қишлоқ хўжалигига 
қайтариш, улар унумдорлигини тиклаш ва ошириш, сув тежамкор 
технологияларни қўллаш ҳамда давлат хусусий шерикчилик асосида қишлоқ 
хўжалигида фойдаланиладиган экин майдонларини мумкин қадар кенгайтириш ва 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3