Scientific progress volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 2 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 199
o’rganishimizga yordam beradi. G’oyalar tizimi va uning bir shakli bo’lgan milliy g’oya 
tizimi haqida tahlillar, fikr-mulohazalar yuritishdan oldin tizim tushunchasini yoritib 
o’tish lozim.
Tizim - ken
g qamrovli tushuncha bo’lib, unda quyidagi xilma
-
xil ta’riflar 
keltirilgan: 
-
tizim - 
ma’lum
bir birlik doirasida aloqalar va munosabatlar bilan birlashtirilgan 
elementlar 
to‘plami
.
1
-
tizim - yagona yaxlitlikni tashkil etuvchi va paydo 
bo‘lish
xususiyatiga ega 
bo‘lgan
ob’ektlar
va ular 
o‘rtasidagi
munosabatlar 
to‘plami
.
2
-
tizim- 
ba’zi
xilma-xillikning yagona va aniq 
bo‘linadigan
yaxlitlikka birlashishi, 
uning elementlari butun va boshqa qismlarga nisbatan 
o‘z
joylarini egallashidir.
3
Demak, tizim - yaxlitlikka birlashgan va bu birlashishi alohida faoliyatga 
yo’nalganidan samaraliroq bo’ladigan elementlar to’plamidir. 
Yuqoridagilardan kelib 
chiqadigan bo’lsak, milliy g’oya tizimi tushunchasi keng ma’nodagi, murakkab 
tuzilishga ega bo’lgan, taraqqiyot bilan bog’liq ko’plab tushunchalarni o’zida ifoda 
etganligi bois tizimli tahlil qilinishi tushunchaning mohiyatini ochib berishga xizmat 
qiladi. Xalqning ijtimoiy hayotidagi barcha 
negizlari, o’zi mansub bo’lgan
xalqning 
orzu-umidlari, maqsad-muddolari, insonlarning ongi va tafakkuri, qarashlari, milliy 
ma’naviy merosi, qadriyatlari, o’zi e’tirof etgan milliy va umuminsoniy prinsiplar va 
qadriyatlar milliy g’oya tizimini tashkil qila
di.
Milliy g’oya elementlarini ta’riflash ham 
tizimni o’rganishda muhim ahamiyatga ega. Milliy g’oya elementi deb alohida mazmun 
kasb etadigan ijtimoiy hayot bilan bog’liq, yakka holda qo’llanishidan ko’ra milliy 
g’oya tizimining tarkibiy birligi sifatida
vazifalarini samaraliroq analga oshiradigan 
milliy g’oya maqsadlariga xizmat qila oladigan, tizim ichidagi boshqa tarkibiy birliklar 
bilan aloqaga kirisha oladigan va yaxlitlik kasb eta oladigan tushunchaga aytiladi.
Ushbu elementlarning har biri 
o‘zida
xos tuzilish va funksional vazifaga ega 
bo‘lib
, 
elementlarning tegishli quyi tizimini tashkil qiladi. Tizim asosida milliy 
g‘oyani
o‘rganish
milliy 
g‘oyaning
maqsadi uni amalga oshirish jarayoniini elementlarning 
tizimdagi 
o‘rnini
va rolini tushinishni osonlashtiradi. Ushbu elementlar inson ongini 
o‘zgarishi
mexanimzlarini ham ochib berishga xizmat qildi. 
Milliy g’oyani tizim 
sifatida o’rganar ekanmiz uni tarkibini “a)inson ongi va tafakkuri, xalqning tarixiy 
merosi, xotirasi, v)xalqning orzu-
umidlari, og’zaki ijodi, g)milliy ma’naviy merosi, 
d)urf-
odat, an’ana, qadriyatlari, e)ona tili, j)diniy qadriyatlari, z)milliy madaniyati, 
adabiyoti san’ati; i)umuminsoniy qadriyatlar, 
demokratik prinsiplar
”
4
tashkil qilishiga 
alohida e’tibor qaratish lozim. 
Bu element
larning barchasi biz yuqorida ta’kidlagan 
hususiyatlar asosida tizimga birlashgan va uni tarkibiy qismini tashkil qiladi. Bu 
1
Философия науки. Краткий энциклопедический словарь.
- 
М.:
Наука,
2008 г.
С
-117 
2
Философия и методология науки (понятия категории проблемы школы направления). Терминологический 
словарь
-
справочник
, - 
М.: Наука,
2017
. С
-243 
3
Краткая философская энциклопедия.
- 
М.: Прогресс 
- 
Энциклопедия, 1994.
- 
С
. 415 
4
Saparov B. Milliy g’oya tizimida milliy o’zlikni anglashning tuzilmaviy
-funksional tahlili. FAlsafa dokroti (PhD) 
darajasini olish uchun yozilgan dissertatisiyasi. 
–
T.:2018. B-13 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3