Scientific progress volume ǀ issue ǀ 2021

SCIENTIFIC PROGRESS
 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 3 ǀ 2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
  
Page 978
Ko‘lsoy (uzunligi 21 km), Po‘msoy (uzunligi 19 km) kabi yirik va 60 dan ortiq mayda 
irmoqlari bor. Uzunligi 122 km, havzasining maydoni 2220 km
2
. Daryoning havzasida 
umumiy maydoni 134.6 km
2
bo‘lgan 72 ta muzlik bor. O‘rta va Yuqori oqimida juda 
ko‘p kichik tog‘ ko‘llari bor. Ulardan eng yirigi 3892 m balandlikda joylashgan 
Zorko‘ldir. Daryo asosan muzlik, qor va qisman er osti suvlaridan to‘yinadi. 
Farg‘ona vodiysining asosiy sersuv daryolaridan biri So‘x daryosidir. U Oloy va 
Turkiston tizmalarining shimoliy yonbag‘irlaridan 5550 m balandliklardan boshlanadi. 
Uzunligi 124 km, havzasining maydoni 3510 km
2
. So‘x daryosi Dalbek, Shudmon va 
Xo‘jaochkan soylarini Zardoli qishlog‘i yonida birlashishidan hosil bo‘ladi. Yuqori 
qismi juda chuqur va tor (eni 4-10 m) daradan oqadi. Adirlarga chiqqach daryo 
kengayib 500 m gacha kenglikdagi havzada oqadi. SHundan so‘ng daryo kengligi 70 
km, uzunligi 50 km li tosh va shag‘aldan tuzilgan konus yoyilmasini hosil qiladi. Daryo 
muzlik va qor suvlaridan to‘yinadi. Havzasiga yog‘adigan Yog`inni 71 % qor, 29 % 
yomg‘irga to‘g‘ri keladi. Havzasida maydoni 244 km
2
li 364 ta muzlik bor. O‘rtacha 
oqim moduli 17.0 l/sek.km
2
. Loyqaligi o‘rtacha 0.99 kg/m
3
[17]. 
Shohimardon daryosi Oloy va Turkiston tog‘ tizmalarining shimoliy 
yonbag‘irlaridan boshlanadigan Oqsuv va Ko‘ksuv soylarining SHohimardon 
qishlog‘ida qo‘shilishidan hosil bo‘ladi. Uzunligi 112 km, havzasining maydoni 1300 
km
2
. Daryoga umumiy uzunligi 86 km bo‘lgan 32 ta mayda jilg‘alar qo‘shiladi. Daryo 
qor va muz suvlaridan to‘yinadi. O‘rtacha ko‘p yillik suv sarfi
10.1 m
3
/sek., sel kelganda 64 m
3
/sek., o‘rtacha yillik oqim miqdori 319 mln m
3
. 
O‘rtacha yillik suv sarfi 10.5 m
3
/sek. dan 7.86 m
3
/sek. gacha o‘zgaradi. Qoradaryoning 
Oloy tizmasidan boshlanuvchi irmoqlari muzlik-qor suvlaridan to‘yinadi va ulardagi 
to‘lin suv davri bir muncha kechroq kuzatiladi. Faqatgina Qurshob daryosigina qor va 
muzlik suvlaridan to‘yinadi. 
Qoradaryo Tor va Qoraqulja daryolarining qo‘shilishidan hosil bo‘ladi. 
Daryoning shakllanish joyidan to Farg‘ona vodiysiga chiqish joyi Kapirravot 
darasigacha bo‘lgan masofada daryoga asosan ikkita yirik daryo o‘ngdan Yassi va 
chapdan Qurshob daryolari kelib quyiladi. Bulardan keyingi irmoqlar Ko‘gort, 
Qoraungur, Moylisuv, Oqbura va Aravon daryolari Qoradaryoga butunlay etib kela 
olmay, faqatgina sug‘orishga olingan suvlardan qolgan ozgina suvinigina quyadi. 
Demak, Qoradaryo Tor, Qoraqulja, Yassi va Qurshob daryolari suvidan tarkib topadi. 
Bu daryolar morfologik belgilariga ko‘ra bir biridan keskin ajralib turadi. Farg‘ona 
vodiysiga chiqqandan so‘ng Qoradaryoning suvi ko‘plab sug‘orishga sarflanadi. 
Jumladan, Katta Farg‘ona kanali, Shaxrixonsoy, Andijonsoy va Paxtaobod kanallari 
kabi yirik suv inshootlari Qoradaryodan suv oladi. 
Yuqoridagi ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, Qoradaryoning ko‘p irmoqlari 
Farg‘ona tizmasidan boshlanar ekan. Qoradaryo Tor va Qoraqulja daryolarini 
qo‘shilgandan so‘ng o‘ng omondan Yassi, so‘ngra, chap tomondan Qurshob daryolarini 

---