«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 6

 
735 
 
Ovidiy "Muhabbat ilmi", "Metamorfozalar" kabi oʻlmas asarlari bilan Rim adabiyoti 
rivojiga salmokli hissa qoʻshdi. Adabiyot yangi uslublar bilan boyidi. IV-V-asrlarda 
xristian adabiyoti rivojlandi. 
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Qadimgi Rim — qadimgi davlatlardan biridir. Rivoyatga koʻra Rim shahriga 
aka-uka Romul va Rem tomonidan miloddan avvalgi 754-753 yilda asos solingan. 
Rivoyatlarda VIII-VI -asrlarda hukmronlik qilgan yetti podshoh qayd etilgan. Soʻnggi 
podshoh Tarkviniy Takabbur quvilgach, respublika tuzumi oʻrnatilgan (miloddan 
avvalgi 510/509 yil). Miloddan avvalgi III-asr oʻrtalariga kelib, butun Italiya hududini 
tobe etgan Rim yirik davlatga aylangan. U Oʻrta dengiz havzasida gegemon boʻlishga 
intilgan, bu Rimni Karfagen bilan toʻqnashuviga sabab boʻlgan. Puni urushlaridan soʻng 
miloddan avvalgi 146 yil Karfagen ustidan gʻalaba qozongan. Rim, Oʻrta dengiz 
havzasining eng yirik davlatiga aylangan. Yirik yer egaligi va qulchilikning rivojlanishi 
dehqonlar ommasini xonavayron boʻlishiga, qishloq kambagʻallari, qullar 
qoʻzgʻolonining avj olishiga (Spartak qoʻzgʻoloni) sabab boʻlgan. Rim shahri 
koʻchalarida fuqarolar urushi boshlanib ketish xavfi tugʻilgan. Rimning ijtimoiy-siyosiy 
hayotida miloddan avvalgi 1-asrda armiya va uning yoʻlboshchilari katta rol oʻynay 
boshlaganlar. Milloddan avvalgi 49—45 yillardagi fuqarolar urushi davrida Sezar 
davlatning mutlaq hukmdoriga aylangan. Milloddan avvalgi 44-yil respublika 
tarafdorlarining fitnasi natijasida Sezar oʻldirilgan. Fuqarolar urushining yangi davri 
Oktavian gʻalabasi bilan tugagan. U miloddan avvalgi 27 yil senatdan Avgust unvonini 
olgan. Avgust hukmronligi davridan boshlab Rim imperiyaga aylangan. Milodiy II-
asrda Trayan davrida imperiya sarhadlari oʻzining yuqori choʻqqisiga yetgan. Bosib 
olingan yerlarda mahalliy aholining qoʻzgʻolonlari, ayni vaqtda varvarlarning mamlakat 
xududiga bostirib kirishlari bir qancha provinsiyalarni mustaqil boʻlib ajralib chiqishiga 
va imperiyani 395-yilda Sharqiy va Gʻarbiy qismlarga boʻlinib ketishiga olib kelgan. 
476 yil german yollanma askarlari sardori Odoakr Gʻarbiy Rim imperiyasining soʻnggi 
imperatori Romul Avgustulni taxtdan agʻdargan. Sharqiy Rim imperiyasi Vizantiya 
nomi bilan yana 1000 yilga yaqin mavjud boʻlgan. 
Tarbiya va maorif qadimgi davrlarda bolalar oilada tarbiyalangan. Miloddan 
avvalgi V-asrda ibtidoiy maktablar vujudga kelgan. Bolalar maktabga 7 yoshdan qabul 
qilinib, 4—5 yil oʻqitilgan. Uyda va maktabda lotin, yunon tillari, yozish, oʻqish, hisob 
oʻrganilgan. Bolalar dastlab xonadonlarda oʻqituvchi yollab oʻqitilgan, keyinchalik 
maktablarda taʼlim berishning yangi tizimi shakllandi. Miloddan avvalgi II-asrning 60-
yillarida grammatika, ritorika maktablari vujudga keldi. Milodiy I-asrda qizlar uchun 
grammatika maktablari tashkil topdi. Ritorika maktablarida 13—19 yoshdagi bolalar 
oʻqitildi. Bu maktablar, asosan, notiqlik sanʼatini oʻrgatar edi. Maktablarda huquq, 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 6