«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 5

282
 
bo’lmagan. Kohinlar yopiq tabaqa bo’lgan. So’nggi veda davrida kohinlar alohida toifa, 
braxmanlar varnasini tashkil qilganlar va boshqa varnalardan mavqelari yuqoriligiga 
da’vo qilganlar. Uch varnadan birortasining to’la huquqli a’zosi bo’lish uchun faqat bu 
varnada tug’ilish emas balki braxman o’quvchisining uyida o’qish va diniy sirlarni 
bilish huquqini bergan. Veda matnlarini o’qituvchidan o’quvchiga faqat og’zaki 
uzatganlar. Natijada vaqt o’tishi bilan matnlar mazmuni o’zgarib ketgan. Er.avv.I ming 
yillik o’rtalarida yangi diniy e’tiqodlar vujudga keldi. Ularning eng muhimi budda 
dinining ,,Uch qimmat’’ I edi. Bu Buddaning o’zi,draxma uning ta’limoti va sangxa 
unga e’tiqod qiluvchilar jamoasi hisoblanadi. Budda dinining asoschisi Shaq’ya 
zodagon urug’iodan bo’lgan shahzoda Sidxartxa Gautama hisoblanadi. Budda 
ta’limotining o’zig xos xususiyatlari u hayotni azoblanish deb tushuntiradi. Azoblanish 
o’lim va kasalliklar bilangina bog’liq emas, balki eng yaxshi bo’lib qayta tug’ilishlar 
zanjiri bilan bog’langan. Diniy urf-odatlar murakkablashib borishi bilan birga maxsus 
kohinlik ham vujudga kelib, bu kohinlik asta-sekin kastaga birlashib ketadi. 
Braxmanlarning alohida ideologiyasi paydo bo’ladi va braxmanlar kastasining 
mustahkam tashkiloti ham vujudga keladi.
MUHOKAMA
Qadimgi diniy to’plamlar – Vedalar, Diniy-filosofik faoliyat hiyla taraqqiy etishi 
natijasida paydo bo’lgan sharh va izohlar bilan to’lib ketadi. Braxmanlar ta’limotiga 
ko’ra, faqat braxmanlar kastasiga mansub kishilargina muqaddas diniy marosimlarni 
o’tashi, odamlarga diniy ta’lim berishi mumkin bo’lgan. Keyinchalik vaqt otib qadimgi 
braxman dini va u bilan birga qadimgi kasta sistemasi ham sekin-asta o’z ichidan buzila 
boshlaydi. Qadimgi Hindiston adabiyotida markaziy o’rinni diniy adabiyot yodgorliklari 
egallaydi. Ularning eng qadimgiari vedalar, o’qituvchidan o’quvchiga og’zaki 
uzatilgan.Veda madhiyalarining katta qismi qurbonlik rasm-rusmlariga bag’ishlangan. 
Er.avv I-ming yillikning II yarmida budda adabiyoti shakllangan. Hindistonda yozuv 
nisbatan kechroq paydo bo’lgan. Uning ilk namunalaridan biri Ashoki yozuvlaridir. 
Qadimgi hindlar mantiq, til falsafasida katta yutuqlarga erishdilar. Matematika, 
astranomiya fanlari bo’yicha V asrda mashhur olim Ar’iyabxattaxa harakatning 
nisbiyligi asosida yerning o’z o’qi atrofida aylanishi va uning quyosh atrofida 
aylanishini faraz qiladi.
NATIJA
Matematikada nolni kiritilishi, arab raqamlari deb aytiladigan raqamlar 
Hindistondan kelib chiqdi. Er.avv I asrlarida turli adabiy janrlar mavjud bo’lgan. Bu 
davrda mashhur dramaturg Shakun Kalidasa ijod qiladi. ,,Panchatatra’’deb atalgan 
kitobda masallar to’planadi, uning arabcha tarimasi Kalila va Dimna deb ataladi. Hind 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5