«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 6

24

 

 

siyosiy jarayonlar rivojida tashqi omil sifatida G’arb, to’g’rirog’i G’arb nomidan AQSh 

ta’sir  etadi.  XX  asrning  80-yillarida  Fors  ko’rfazida  qudratli  davlatlar  manfaatlari 

to’qnash  keladi,  o’shanda  Eron-Iroq  urushi  bo’lib  o’tadi,  shuningdek  bu  davrda  Eron 

islom  respublikasi  va  Saudiya  Arabistoni  o’rtasida  siyosiy  qarama-qarshiliklar  kelib 

chiqishi, oxir oqibat ko’rfazga AQSh harbiylarini kirishiga olib keldi. Vaqt o’tgani sari 

davlatlararo  qarama-qarshilik  tugamasdan  balki  o’zaro  nizolar  yanada  rivojlandi. 

Davlatlararo  nizolarning  uzoq  davom  etishida  neft  dollari  muhim  omil  hisoblanadi. 

Vashington  nuqtai-nazaridan  Eron  Islom  Respublikasining  G’arbga  qarshi  qarashlari 

butun  Fors  ko’rfazining  umumiy  barqarorligiga  raxna  soladi.  Eron,  AQShning 

mintaqadagi asosiy siyosiy tendentsiyani keng qamrovli nazoratiga qarshi turuvchi kuch 

sifatida namoyon bo’ldi.  

 

NATIJA  

Eronning AQShga  nisbatan siyosiy qarshiligi oxir oqibat ko’rfazda yangi urush 

boshlanish  xavfini  soladi.  Fors  ko’rfazining  geosiyosiy  va  strategik  mavqei  haqida 

ko’plab  G’arb  yozuvchilari  o’z  diqqatlarini  jalb  etarkanlar  «20  asrning  70-yillariga 

qadar Arab, Sharqi va Eron-Amerika hamda G’arbiy Evropa neft kompaniyalari uchun 

«oltin asr» bo’lib xizmat qildi» - deb yozadilar. Neft-gaz sanoatining rivojlanishi ularga 

eng ko’p foyda keltirdi va buning yordamida ular o’zlarining neft strategiyasini belgilab 

oldilar

13

. Fors ko’rfazidagi keskin vaziyat sekin asta  yo’lga qo’yilmoqda. Mintaqadagi 

mamlakatlarning o’zaro turli qarashlari va nizolari bartaraf etilmoqda.  

Yuqorida keltirilgan fikrlarni jamlab shunday xulosaga kelish mumkin:  

 

Fors  ko’rfazining  geosiyosiy  ahamiyati,  uning  jo’g’rofiy  qulay  erda 

joylashganligi  va  bu  jihat  mazkur  mintaqaning  jahon  kommunikatsiya  tizimida  tutgan 

ahamiyati bilan belgilanadi. 

 

Fors ko’rfazining geostrategik ahamiyati shundaki, u tabiiy boyliklar va energiya 

resurslariga  boy  hisoblanadi,  ayni  paytda  jahon  bozorida  bunga  ehtiyoj  juda  katta 

hisoblanadi.  Shu  sababli  Fors  ko’rfazidagi  Arab  davlatlari,  shuningdek  Eron  mavqei 

o’ta baland hisoblanadi. 

 

AQSh,  Buyuk  Britaniya,  Rossiya  kabi  ko’plab  qudratli  davlatlar  ko’rfaz  

hududidagi davlatlar bilan hamkorlik qilish uchun kurashadilar.  

 

XULOSA  

Bu esa o’z navbatida global miqyosda dunyoda iqtisodiy, siyosiy peshqadamlikni 

qo’lga  kiritishga  yordam  beradi.  Fors  ko’rfaziga  nisbatan  AQShning  qiziqishi  boisi 

shundaki,  uning  iqtisodiyoti  ushbu  mintaqadan  olib  ketilayotgan  neftga  bevosita 

bog’liq. AQShning ushbu mintaqaga olib borayotgan siyosati keng miqyosda dunyoda 

                                                           

13

 Саттаров Т.С. Нефть и антиимпериалистическая борьба. – Т.:ФАН, 1974 с 61-67. 

---

www.scientificprogress.uz 

«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal           

ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 6