«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 6

23

 

 

o’tganligi  to’g’risida  maqolalar  chop  etildi.  Bu  esa  o’z  navbatida  Amerika  -  Saudiya 

alyansiga jiddiy darz ketganidan xabar beradi. Amerikada Saudiya Arabistonining islom 

dini  geosiyosiy  kontseptsiyasini  amalga  oshiradigan  mamlakat  ekanligini  sekin  asta 

tushunib etishmoqda. Faqat Erondagina geosiyosat tushunchasi butunligicha islom dini 

geosiyosati bilan yo’grilgan.  

 

MUHOKAMA  

Ko’pgina G’arb mutaxassislarining fikricha Fors ko’rfazining yana bir o’ziga xos 

jihati shundaki: u ayniqsa Eron Islom Respublikasi sobiq Ittifoq davlatlariga yaqin va 

ular  bilan  ko’p  masofalik chegaraga  ega

11

.  Ko’rinib turibdiki, xalqaro  munosabatlarda 

yangidan-yangi  qarashlarning  namoyon  bo’lishi,  dunyo  siyosati  tuguni  bo’lgan  Iroq 

hamda  Afg’onistonda  yuz  bergan  voqealardan  so’ng  yanada  kuchaydi.  Fors  ko’rfazi 

joylashuvi  hamda  ahamiyati  haqida  gapirar  ekanmiz  Islom  dini  ta’siri  va  uning  o’rni 

haqida  gapirmay  ilojimiz  yo’q.  Saudiya  Arabistoni  podshohligi-  Islom  dini  vatani 

hisoblanadi;  O’zida  Qatar,  Quvayt,  BAA  va  Ummon,  shuningdek  Iroq  Respublikasi 

hamda  Eron  Islom  Respublikasini  jamlagan,  yer  shari  aholisining  oltidan  bir  qismi 

yashaydigan Arabiston yarim oroli Islom dini markazi hisoblanadi

12

. Ta’kidlash joizki, 

yil  sayin  xalqaro  aloqalarning  zamonaviy  dunyo  hamjamiyatida  Islom  dini  ta’siri  va 

mavzusi tobora ortib bormoqda. O’tgan asrning 80-90-yillarida Yaqin va O’rta Sharqda 

yuz  berayotgan  siyosiy  jarayon  nazoratini  qo’ldan  boy  bergan  Vashingtondagilar 

voqeaning  kelajakda  qanday  tus  olishi  mumkinligini  oldindan  ko’ra  olmadilar. 

Shuningdek,  Fors  ko’rfazidagi  monarxiya  tuzumi  ancha  xavotirli bo’lib ko’rindi.  Ular 

uchun  shaxsiy  xavfsizlik  yangicha  g’oya  kasb  eta  boshladi.  Yaqin  va  O’rta  Sharqda 

o’rnatilgan  geosiyosiy  shartlar  Arab  monarxiyasida  bo’lgani  kabi  ko’plab  qudratli 

davlatlar  ham  mintaqadagi  bir  qator  muammolarga  duch  keldi  va  to’laligicha  ham 

Yaqin Sharq ham O’rta Sharqda va Fors ko’rfazi mintaqasi miqyosida o’zlarining tashqi 

siyosatida  yangi  strategik  kontseptsiya  qabul  qilishga  majbur  bo’ldilar.  Ko’rfaz 

hududidagi iqtisodiy hamda siyosiy manfaatlarda asosan ikki biri-biriga qarshi turuvchi 

lagerlar to’qnash keladilar. Bular: Eron bir tomondan bo’lsa, Iroq, Saudiya Arabistoni 

hamda Quvayt ikkinchi tomondan hududdagi boshqa davlatlar ham ko’rfazning siyosiy 

faoliyatida  turli  darajada  ishtirok  etadilar.  Xususan,  bir  tomondan  Ummon  va  BAA, 

ikkinchi  tomondan  Saudiya  Arabistoni  va  Quvayt  o’rtasida  biror  marta  ham  siyosiy, 

BAA  va  Eron,  Qatar  hamda  Bahrayn  o’rtasida  esa  hududiy  qarama-qarshiliklar  kelib 

chiqmagan.  Tashqi  siyosiy  yondashuv  nuqtai  nazaridan  qaralsa  Fors  ko’rfazidagi 

davlatlarni,  ularning  etnik,  ijtimoiy  hamda  geografik  o’ziga  xosligini  hisobga  olgan 

holda  g’arbcha  va  anti  g’arbcha  tuzumdagi  guruhlarga  bo’lish  mumkin.  Ko’rfazdagi 

                                                           

11

 O’sha joyda. 

12

 Islamic Development bank . Annual Report  , 1416H , 1995 -1996 , - Р. 286. 

---

www.scientificprogress.uz 

«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal           

ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 6