Science and education

IMPROVING THE HISTORICAL DEVELOPMENT OF UZBEK PEOPLE'S CREATIVITY IN MUSIC CULTURE CLASSES
Raimova Dilfuza Mahammatsolievna
[e-mail]

Annotation: in this article, In the lessons of music culture, the formation of the spiritual and enlightenment taste of students through the oral performances of the Uzbek people, as well as the teaching of the history of Uzbek music requires from the teacher skills, dexterity and deep musical knowledge.




Keywords: music, ritual, ceremonial songs, folklore, lapars, labor songs, national values, musician, singer, performer.
Maqolada o’zbek xalq ijodiyotining tarixiy taraqqiyotini o’quvchilarga singdirish, musiqa olamiga va uning kelib chiqish tarixini o’rgatish kabi masalalr belgilangan. Musiqa madaniyati darslarida musiqa tarixini o’rganish kabi professional qiyinchiliklar va maktab o’quvchilarining ushbu tarixga bo’lgan munosabatlari namoyon etilgan.
Jamiyatimizning buguni, ertasi va ko`p yoshlarmiz tarbiyasiga bog`liq. O’zbekiston Respublikasi prezidenti Sh. Mirziyoevning 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-sonli farmoniga asosan “2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha xarakatlar strategiyasi”ning beshta ustivor yonalishi tasdiqlandi. Davlat dasturning IV –chi “ Ijtimoiy sohani rivojlantirish ustivor yonalishining 4.4. Ta’lim va fanni rivojlantirish bo’limida “Bolalarni sport bilan ommaviy shug’ullanishi, ularni musiqa hamda san’at olamiga jalb qilish maqsadida

542 WWW.OPENSCIENCE.UZ

"SCIENCE AND EDUCATION" SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 1
yangi, bolalar sport ob’ektlarini, bolalar musiqa va san’at maktablarini qurish, mavjudlarini rekonstruktsiya qilish” ko’zda tutilgan, shunga ko’ra 8 ta bolalar musiqa va san’at maktabini yangidan qurish va 12 tasini rekonstruktsiya qilish va qulay sharoitlar yaratish haqida chora-tadbirlarini belgilab berdi1. Shuningdek, Prezidentimizning 2017 yil 15 fevraldagi PF- 4956 sonli “Madaniyat va sport sohasida boshqaruv tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risidag”gi

farmonida “Musiqa …san’atini yanada rivojlantirish”vazifasi belgilandi2
Yoshlar barcha	jamiyatlarda	bizning mamlakatimizda	ham
aholining eng	, jismoniy baquvvat , g`ayratli va ilm-fanga moylligi va
ishtiyoqi baland qismidir. Shuning uchun ham farzandlarimiz kamolga
nihoyat dolzarb va	ayni mahalda mashaqqatli,	hamda ko`p	qirrali

jarayondir. O`quvchilar qalbini odob-ahloq nurlari bilan yoritmoqchi bo`lgan tarbiyachi – o`qituvchi chuqur bilim , yuksak mahorat va tarbiyachilik san`atini egallamog`i zarur. O’zbek xalq ijodiyotining tarixiy taraqqiyotini o’quvchilarga o’rgatishning mazmun- mohiyati va ahamiyatidir.

Musiqa madaniyati darslarida o’quvchilarga o’zbek xalq ijodiyotining tarixiy
taraqqiyotini singdirib borishining dolzarbligi, shuki g o’quvchilar bilan bir-biriga bog’liq, musiqiy ta’limda o’zbek xalq ijrochiligidagi asarlar, uning kelib chiqish tarixi, bosqichlari, turlari kabi jarayonlarini o’z ichiga oladi. Bu esa o’z-o’zidan o’quvchilarni musiqiy ta’lim- tarbiyasida aks etadi hamda ularning ma’naviy-

ma’rifiy didini shakillantirishdagi omil hisoblanadi. Musiqa o’qituvchisi

ni

ngli

liyat,

li

t,

mimiy

dil

yfiyat

vi sifatida o’z mehnatini ayamasligi zarurdir.

ni

lik

yotimizda

lik singib

, yotimiz

lik

vqli

zmunli

di.

,

o’quvchi -yoshlarni

t

shning muhim

rkibiy

qismi

rbiya

rini

qiyatli

l

miyat

.

rbiyaning eng

siy

n

bo’lib,

rni

shtirish,

ti

rini

tish

rini,

rning kichik

n

shni

di.

Dil

mi bo’lmish

,

r

f-mihitning

lligini to’g’ri

k

ntirish,

k

did

n

sh

llikni

ntirish,

viy

shni

ntirish

gi

kchi

ni

ydi. Chunki

miyat

yotining

muhim

. U

n

kuchli

’sir

tish

• 
  O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “1.4. O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Xarakatlar Strategiyasi to’g’risida”gi 07.02.2017 yil.PF- 4947-sonli farmoni.
  

• 
  “Madaniyat va san’at sohasini yanada rivojlantirish va takomillashtirishga doir chora –tadbirlari to’g’risida”gi 2017 y 31 maydagi PQ-3022-son qarori
  

543 WWW.OPENSCIENCE.UZ

"SCIENCE AND EDUCATION" SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 1
bo’lib, rning ichki dunyosini ks ettirish n bir- rini q
m di. b rni n
nch ydi t di, shu
n rliligi n ’sir ni rni ng’ich
rini qo’l di.
r rni, vrimiz ri rni
rni viy miz nutqining riy nnum etuvchi
ri yaviy dni, viy rni sh
uchun y di.
milliy rning o’rni dir, n
nish g’liq. Yoshlar viyatni ntirish timizning
sh ch, r bi , n
n r b ytirildi.
Har bir xalq turmishida din, yil fasllari, oila sharoiti bilan bog’liq tarzdag’i ko’plab rasm-rusmlar, ma’rosimlar uchraydi. O’zbek milliy qadriyatlari bo’lgan xalq ma’rosimlari madaniyatini qavmlar orasidagi aloqalarni o’rganish bebahs manbadir. Misol uchun, bola tug’ilishi va tarbiya topishi davridagi to’ylar bilan bog’liq marosim, bu shunchaki bir harakat yoki tantana emas, balki turli xil an’analar bilan bog’liq boy xalq madaniyati. Bu tomosholarda harakat, musiqani o’yin, raqs, dramatik ko’rinishlari uyg’unlashib ketadiki, ko’p hollarda ularning qay biri yetakchi, qay biri ikkinchi darajali ekanligini aniqlash xam mushkil. O’zbek xalqining madaniy an’nalarida asosan jamoaviy va oilaviy marosimlar mavjud. Diniy marosim qo’shiq va kuylari ikki turga bo’linadi marsiya va qo’shiqlar. Ularning xar-biri diniy-sehrlovchi, xabar berish, aloqa qilish, ya’ni zikrlarni o’z ichiga oladi. Ular manfaatdorlik tantanavorlik, ruhiy- estetik jihatday aniq bir vazifani bajaradi. Marosim musiqa janri tarkibini aniqlashda marosimning mohiyatini nazarda tutish lozim, chunki u musiqa ijodida real tarzda namoyon bo’ladi.
El-yurt orasida dong taratgan sozandalar, o’z kasbining piru- ustozlari bizda doim hurmat va izzatda bo’lib kelgan. Amir Temur, Mirzo Ulug’bek, Husayn Boyqaro, Alisher Navoiy, Zahiriddin Bobur, Amir Umarxon, Feruz kabi yirik davlat arboblari, Forobiy, Beruniy, Ibn Sinodek olimu fuzalolar, Imom G’azzoliy, Ahmad Yassaviy, Najmiddin Qubro, Paxlavon Mahmud, Bahovuddin Naqshband, Xo’ja Ahror Vali, Abdurahmon Jomiy, Boborahim Mashrabga o’xshagan din peshvolari so’z san’atiga hech qachon bid’at deb qaramaganlar, aksincha, uni inson qalbiga chuqur ta’sir o’tkazuvchi omil va oliy ne’mat deb bilganlar.
Imom G’azzoliy aytadurlarkim: - "Xudoyi Taollo odamzod diliga shunday bir sir ato etganki, xuddi o’t chaqinini temir va toshda yashirganidek. Agar temir toshga urilsa o’tning siri oshkora bo’lgay va atrofga yoyilgay. Xuddi shuningdek, samo-xushmavzun(mutanosib)ovozdil gavharini harakatga keltiradi va kishining ixtiyorisiz

544 WWW.OPENSCIENCE.UZ

"SCIENCE AND EDUCATION" SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 1
uning qalbida ajib bir tuyg’u paydo qiladi. Buning sababi inson vujudining gavhari "Olami arvoh" deb ataladigan Oliy olamga aloqadorligidan kelib chiqadi. Oliy olam
— husn va jamol olami. Aslida, husn va jamol bir-biriga munosib.Har narsaki mutanosib ersa, Oliy olam jamolining tajalliysi bo’lgay. Zero, bu olamdagi husn va jamol mutanosibligi, u olam husn va jamolining samarasidir. Demak, xushmavzun ovoz u olam ajoyibotidan paydo bo’lgan o’xshash va mutanosib narsa. Shu sababdan u dilda ogohlik paydo qilib, harakat va shavqni yuzaga chiqaradi".
Islom dinining qudratli tayanchlaridan bo’lgan Buxoroi Sharifda axloqiy nuqtai nazardan musiqachi, sozandalik kasbiga ma’lum ehtiyotkorlik bilan yondashilgan hamda sunna ahlining oliy tabaqalari musiqasini kasb qilishni o’ziga uncha munosib ko’rmagan. Shu sababli bu ishga ko’proq quyi tabaqalar va g’ayridinlarni jalb etishga intilganlar. Masalaga ma’lum aniqlik kiritish uchun Imom Buxoriy hadislariga murojaat etaylik: